Спас за киното Лумбарди

Иницијативата „Иницијатива за заштита на киното Лумбарди“, предводена од DokuFest и EC Ma Ndryshe, најпрво успешно собра над 8.000 потписи и организираше протести за да изврши јавен притисок врз властите, ефикасно спречувајќи го претстојното уривање. Сепак, немаше последователни активности за активирање на киното, кое беше затворено по војната. Иако киното неформално беше реотворено како SHKA – Shoqeria Kulturo Artistike на приватна иницијатива за краток период од две години помеѓу 2012-2014 година, со бар и простор за настани кои функционираа во просториите, во поголемиот дел од 7 години немаше институционални напори за повторно активирање на киното и негово обновување со цел јавна употреба, објаснува Арес Шпорта, директор на фондацијата Лумбарди. Во 2014 година беше направен уште еден и последен обид за уривање на киното, преку приватизација на AKP и плановите на општината за „проширување на патот“, со што повторно се отворија дебатите за паркинг или трговски центар, како што се случи во многу градови во регионот.

Арес раскажува дека одлуката за уривање на киното била објавена три недели пред меѓународниот реномираниот филмски фестивал DokuFest, кој се одржува секоја година во Призрен и го користи киното како главно собиралиште уште од 2002 година“, додава тој.

Неуспехот на претходниот обид за уривање послужи како важна лекција, што ги поттикна активистите во Призрен да преземат решителен чекор и да ја основаат Фондацијата Лумбарди, како независна невладина организација. Нивната мисија беше да го вратат киното како културно наследство достапно за сите и проактивно да се залагаат за спроведување на 7-те цели на иницијативата. По иницијатива на фондацијата, освен итните интервенции на покривот и малите интервенции што го направија киното поупотребливо, во периодот од 2019 до 2020 година беше извршена реставрација на киното на отворено, познато и како Kino Bahç     e, во соработка со CHwB Kosova и дизајн на Khora Office преку проект управуван од UNDP и финансиран од Европската Унија. Потоа, во есента 2022 година беше спроведен деталниот проект за сеопфатниот план за реставрација на кино комплексот и на тротоарот.

Паралелно, Фондацијата Лумбарди го олесни процесот на соработка во кој беа вклучени повеќе засегнати страни со цел да се развие план за управување со киното Лумбарди. Планот имаше за цел да го заштити значењето на киното како културно наследство, да поттикне одржлив социо-економски развој, да го ревитализира киното како јавен културен центар и да го интегрира во културната слика на Призрен. За да ги постигне овие цели, фондацијата собра уметници, општествени научници и истражувачи кои се впуштија во различни проекти, генерирајќи ново знаење и ангажирајќи се со широката публика.

Во потрага по одржлив економски модел, киното Лумбарди успешно ги комбинираше само-генерираните приходи од кафулето, приходите од изнајмување и продажбата на билети со надворешни извори на финансирање. Како резултат на тоа, фондацијата сега има над 12 вработени и соработува со приближно 10 надворешни соработници, давајќи позитивен придонес на локалната економија.

При последниот обид за уривање на киното во 2014 година, Европската Унија силно ја поддржа граѓанската иницијатива за негова заштита. Последователно, во 2018 година, Европската унија вети  значајна поддршка, обезбедувајќи 1,5 милиони евра средства за идната реставрација на киното. Проектот за реставрација вклучува инсталирање на нови системи за греење, вентилација и ладење, адаптација на просторот зад сцената и работните простори, зачувување на значајни области како балконот и просторијата за прикажување и одржување на други елементи кои придонесуваат за уникатниот идентитет на киното. Дополнително, проектот ќе го олесни создавањето на простор за кафуле и ќе вклучи надворешни интервенции со целусогласување со урбанистичкото планирање.

„Поддршката од Европската Унија е од клучно значење, бидејќи киното во моментов работи со полн капацитет само пет месеци секоја година. Со завршувањето на реставрацијата, ќе биде можно киното да се користи во текот на зимската и есенската сезона за филмски проекции, концерти, претстави и слични активности“, објаснува Арес. Тој дополнително нагласува дека проектот финансиран од ЕУ ќе ја подобри профитабилноста на зградата, што резултира со зголемени приходи. Покрај тоа, од естетска гледна точка, зградата ќе стане попривлечна за пошироката јавност. „Нашата акција покажува дека уривањето и започнувањето одново не се единствените опции. Повторната употреба на зградата со ревитализација и зачувување на нејзините историски, општествени и уметнички вредности може да ја направи повторно функционална“, додава Арес