Заживување на културното наследство: Обнова на поранешната архиепископија на Драч во Албанија
Проектот EU4 Culture финансиран од ЕУ во тесно партнерство со Министерството за култура ја обновува историската архиепископија на Драч во Албанија
24/11/2023
Во 1850 година, архиепископот Рафаеле Д’Амброзио наишол на противење од отоманската администрација при обидот да го основа седиштето на Католичката црква во Албанија во Драч. Поради ова, тој се одлучил за Делбништ како нова локација. Од оваа гледна точка, архиепископот ја надгледуваше и водеше мрежата од првенствено осумнаесет парохии што никнаа низ регионот, заедно со четири други епархии кои згаснаа за време на отоманската администрација. Покрај тоа, оваа област служеше како центар за различни собири посветени на зачувување на културниот идентитет, особено во рамките на општествените и политичките сфери за време на владеењето на Отоманската империја. Под раководство на оваа архиепископија, првите албански училишта се појавија во Шен е Премте на Курбин во 1632 година, по што следеа училишта во самиот Делбништ во 1856 година, а подоцна во Тирана и Драч во 1872 година. Во 1903, 1904 и 1905 година се одржаа клучни собири во Делбништ, предизвикувајќи ги даночните политики на османлиската влада и потврдувајќи ги правата на народот.
Во ова здание, архиепископот Прен Бард Камбери донесе важна одлука да го испрати својот најблизок помошник, Дом Николе Качори, како претставник на Курбин и на сите територии под јурисдикција на Архиеископот на Драч, да присуствува на церемонијата на подигнување на знамето во Валона за време на прогласувањето на независност на 28 ноември 1912 година. Истиот ден во 10 часот, наредбата за подигање на албанското знаме во Милот, одекна од зградата во Делбништ. Оваа архиепископија претрпе значителна штета од рацете на востаниците за време на тешкиот напад предводен од Хаџи Ќамили против кралот Вилхелм одВид од Албанија, во септември 1914 година. Околу 1967 година, за време на комунистичкиот режим, црквата и централното седиште на Архиепископијата беа насилно затворени. Во текот на следните години, локацијата постепено попуштала и пропаѓала. Сепак, оваа зграда има големо историско значење: два пати е посетена од албанската светица, Мајка Тереза од Калкута, по 1990 година. Настаните поврзани со оваа градба не се составен дел само на историјата на црквата, туку и на самата албанска култура. Како резултат на ова, Министерството за култура ја прогласи за „споменик на културата“ во март 2014 година.
“Оттука, оваа реставрација има значење во демонстрирањето, како физички, така и симболично, на желбата за повторно воспоставување на чувството на припадност, не само во рамките на Католичката црква, туку и низ целото албанско општество во целата негова религиозна различност“.
Дон Масимилијано Марија Специја Ф.д.Ц., судски викар на архиепископијата Тирана-ДрачПоранешната архиепископија на Драч во Делбништ (Лач) претрпе голема штета во земјотресот во 2019 година. Поради нејзиното огромно историско значење, таа беше избрана за реставрација како дел од проектот EU4 Culture, финансиран од ЕУ и реализиран од UNOPS во Албанија во тесно партнерство со Министерството за култура.
Дон Масимилијано Марија Специја Ф.д.Ц, судски викар на архиепископијата Тирана-Драч, зборува за важноста на реставрацијата на овој споменик. Тој нагласува дека оваа реставрација има за цел да заживее локалитет што ги опфаќа, не само сеќавањата на историските настани, туку и поврзаноста со етнолошките, социјалните и културните вредности за кои предците на нацијата направиле огромни жртви. „Оттука, оваа реставрација е од големо значење во демонстрирањето, како физички, така и симболично, на желбата за повторно воспоставување на чувството на припадност, не само во рамките на Католичката црква, туку и низ целото албанско општество во целата негова религиозна различност“, потврдува тој.
Проектот за реставрација на оваа зграда, со вкупна вредност од 620.000 евра, започна во јули 2022 година и продолжи во период од една година. Опсежните работи опфатија поправки на покривот, зајакнување на основата на конструкцијата и соседните градби и внимателно обновување на прозорците, вратите, подовите и деталите, сето тоа во согласност со одобрените проекти. Понатаму, беа заменети и модернизирани механичките, електричните и останатите фитинзи. Проектот, исто така, вклучува и ископ на нов бунар и поставување на високонапонски електрични кабли.
Лејла Хаџиќ од UNOPS појаснува дека зградата била сериозно дотрајана, како резултат на недостиг на одржување и на дополнителната штета предизвикана за време на земјотресот во 2019 година. Таа напоменува дека реставрираниот објект ќе има двојна намена и ќе функционира и како своевиден манастир. Меѓутоа, бидејќи ова е јавна инвестиција, истата ќе биде достапна и за употреба од страна на заедницата. „Во таа насока, првиот кат на зградата е обновен како студентски соби, додека приземјето ќе се користи како кујнски простор, трпезариски и простории за престој. Вака, локалните ученици ќе можат да го користат просторот за пишување домашно или други училишни активности. Во суштина, заедницата ќе има можност да го цени и користи овој простор“, забележува Лејла
“Целта е да се ревитализира, не само физичката структура на резиденцијата, туку и целата околина, трансформирајќи ја истата во пристапен и функционален простор, соодветен за посета за сите. Овој сеопфатен пристап ќе опфати различни аспекти, почнувајќи од историски, до натуралистички, а со тоа ќе го олесни повторното откривање на историјата на регионот и обичаите – составен дел на христијанската и албанската култура.”
Дон Масимилијано Марија Специја Ф.д.Ц., судски викар на архиепископијата Тирана-ДрачДон Масимилијано Марија Специја предвидува дека реставрираниот споменик ќе има големо влијание каковрз христијанската заедница, така и врз поширокото албанско население, со огромно значење како во општествените, така и во духовните димензии. Тој објаснува дека општественото влијание произлегува од стремежот на монсињор Додај, во зависност од поволните услови, особено оние што се однесуваат на комуникациските рути. „Целта е да се ревитализира, не само физичката структура на резиденцијата, туку и целата околина, трансформирајќи ја истата во пристапен и функционален простор, соодветен за посета за сите. Овој сеопфатен пристап ќе опфати различни аспекти, почнувајќи од историски, до натуралистички, а со тоа ќе го олесни повторното откривање на историјата на регионот и обичаите – составен дел на христијанската и албанската култура.”
За проектот
Во ноември 2019 година, Албанија беше погодена од најсмртоносниот земјотрес во земјата во последните 50 години. Проценет со јачина од 6,3 степени според Рихтеровата скала, земјотресот предизвика голема штета во 11 општини. Проектот EU4Culture е финансиран од Европската унија (ЕУ) и го спроведува Канцеларијата на Обединетите нации за проектни услуги (UNOPS), во тесно партнерство со Министерството за култура на Албанија. Фокус на проектот е реновирање и ревитализација на големите културни локалитети оштетени од земјотресот и претставува една од најголемите програми за културно наследство финансирани од Европската Унија со вкупен буџет од 40 милиони евра. Водени од принципот „Да се возобновиме подобро“, EU4Culture се фокусира на реновирање на главните културни локалитети во согласност со Рамката на ОН за намалување на ризикот од катастрофи. Паралелно, проектот има за цел да го подобри туристичкиот потенцијал на Албанија, со што директно ќе придонесе за локално и регионално социо-економско закрепнување. За таа цел, посебен фокус е ставен на иновативните технологии, вклучувајќи дигитално раскажување приказни и создавање мултимедијални производи дизајнирани да бидат достапни за сите. Во исто време, проектот го поддржува локалното претприемништво, занаетчиството и културните иницијативи кои се развиваат околу избрани локации преку распределба на грантови, обезбедувајќи директен поттик за локалната економија.
Дознај повеќе
Photo credits: EU4 Culture