Борење против загадувањето преку границата
Прекуграничните општини во Северна Македонија и Србија ги здружуваат силите во борба против загадувањето
03/06/2022
Граничните места Липково, во Северна Македонија, и Прешево, во Србија, се две општини со малобројно население: Липково со 13000, а Прешево со 27000 жители. Со оглед на тоа што поголемиот дел од нивното население живее во рурални подрачја; двете општини делат заедничка култура, традиции, економски систем и цврсти семејни и пријателски врски. Меѓутоа, споделуваат и заеднички проблем: високо ниво на загаденост поради незаконските депонии. Во општината Прешево има 11 незаконски депонии, а во Липково седум.
И двете општини имаат систем за собирање отпад организиран преку јавни претпријатија. Но, овие претпријатија не можат целосно да ги покријат потребите на нивните општини. Претпријатието „Pisha“ во Липково, покрива десет села од вкупно дваесет и две населени места во договорената зона за собирање отпад; додека, пак, претпријатието „Moravica“, на српската страна, покрива единаесет села од вкупно триесет и четири населени во општината. Растечкиот проблем на села кои не се опслужени не можел да биде решен на општинско ниво поради недостатокот на средства и координација, па двете општини одлучиле да побараат надворешна поддршка за решавање на проблемот.
„Бројот на луѓе со заразни болести беше особено висок во споредба со малата големина на општините, и беше очигледно дека една од главните причини се незаконските депонии и загадената средина.“
Александар Гумберовски, проектен менаџер, општина ЛипковоЗдружени сили за подобра средина
Александар Гумберовски е проектен менаџер на општината Липково. Тој објаснува дека според официјалните податоци, добиени од регионалната болница во Врање, бројот на лица со заразни болести во општината Прешево бил 20 во 2017 година, 30 во 2018 година и 35 во првата половина од 2019 година. На другата страна од границата, во Липково, бројот на лица со заразни болести бил 23 во 2017 година, 38 во 2018 година и 42 во првата половина од 2019 година; прикажувајќи континуиран пораст на заразените. „Бројот на луѓе со заразни болести беше особено висок во споредба со малата големина на општините, и беше очигледно дека една од главните причини се незаконските депонии и загадената средина,“ вели Александар.
Поради, нивната, претежно, рурална економија и големина, ниту една од општините не поседува доволно средства за соодветно да ги покрие услугите за своите жители, и затоа не биле во можност да обезбедат услуга за собирање отпад за сите жители. Но, со оглед на тоа што општината Липково има добро искуство со поддршка од донатори; ги здружиле силите со соседната општина Прешево, на српската страна од границата, и одлучиле да се пријават за финансирање од ЕУ со цел решавање на проблемот.
Заедно развија проект наречен „Помалку отпад, помалку ризик, повеќе здравје“ и добија поддршка од Програмата за прекугранична соработка Северна Македонија – Србија; финансирана од ЕУ. Преку проектот, набавија два камиона за собирање отпад, 20 поголеми контејнери за отпад и преку 1700 помали канти кои ги доставиле низ домаќинствата во регионот.
„Овие општини се неразвиени и има недостаток на средства во скоро секој сектор. Оттука, поддршката на ЕУ е значајна за решавање на нашите проблеми; понекогаш дури и најосновните.“
Александар Гумберовски, проектен менаџер, општина ЛипковоПокрај поддршката со опрема, проектот отпочнал и кампања за подигнување на свеста, со летоци и видеа; со цел промена на навиките на жителите кон средината, охрабрувајќи ги да ги користат ново набавените канти за нивниот отпад.
Ова не е првиот проект, финансиран од ЕУ, кој општината Липково го користи. Александар објаснува дека затоа што општината е, исто така, на граница со Бугарија и Косово; имала прилика да биде дел и од нивните прекугранични програми за соработка. „Овие општини се неразвиени и има недостаток на средства во скоро секој сектор. Оттука, поддршката на ЕУ е значајна за решавање на нашите проблеми; понекогаш дури и најосновните,“ вели тој.
За проектот
Проектот за прекугранична соработка, „Помалку отпад, помалку ризик, повеќе здравје“, финансиран од ЕУ, започна на почетокот од 2021 година и ќе трае до крајот на 2022 година. Целосната вредност на проектот е преку 250000 евра; а околу 85 % од средствата се обезбедени од ЕУ. Клучните цели на проектот вклучуваат: зголемување на капацитетите за управување со човечки создадени ризици и штети поврзани со складирање цврст отпад и заштита на средината, зголемување на капацитетот и подобрување на пристапот на институциите кон услугите за организирано собирање отпад, подигнување свест меѓу локалното население за последиците од загадувањето и ублажување на заразните болести.
Дознај повеќе
Photo credits: “Less Garbage, Less Risk, More Health” project