Во 2018 година, УНИЦЕФ објави извештај насловен „Секој е важен“, кој откри значајни предизвици со кои се соочуваат децата со попреченост во Западен Балкан. Во извештајот, финансиран од ЕУ, се нагласува дека и покрај напорите на владите во регионот, децата со попреченост наидуваат на различни пречки, како што се ограничен пристап до програми за рана идентификација и интервенција, вкоренета социјална дискриминација и стигма, високи финансиски трошоци за семејствата, недостаток на заштита од насилство и злоупотреба и многу повеќе. Највпечатливото откритие во извештајот беше дека општеството систематски ги исклучува децата со попреченост од раѓање. Во извештајот се повикуваат владите да преземат мерки, што тие и го направија во ограничена мера.
Од друга страна, со поддршка од ЕУ, УНИЦЕФ започна проекти за адресирање на овој проблем. Еден таков проект, имплементиран во Босна и Херцеговина, конкретно Херцеговско-неретванскиот кантон, се фокусираше на евалуација и упатување на децата со попреченост. Целта на проектот беше да се подобри системот, кој претходно се потпираше на професионалци кои независно одлучуваа за потребите на детето и развојната траекторија. Новиот пристап, воведен со проектот, ги става семејствата и детето во преден план.
“Нашата цел е хуман пристап и мило ми е што имаме родители кои го избраа овој метод. Ние се концентрираме на детето, семејството, професионалците и заедницата. Се надевам дека нашите напори ќе бидат корисни.”
Дарко Кобетиќ, консултант на УНИЦЕФ во Босна и Херцеговина
Дарко Кобетиќ, професор по рехабилитација, консултант на УНИЦЕФ во Босна и Херцеговина и автор на „Анализа на политиките и практиките во областа на проценката и упатувањето на децата со попреченост на ниво на ФБиХ“, е вклучен во развојот на нов систем на проценка од неговото основање. Тој вели: „Нашата цел е хуман пристап и задоволен сум што имаме родители кои го избраа овој метод. Ние се концентрираме на детето, семејството, професионалците и заедницата. Се надевам дека нашите напори ќе бидат корисни.”
Новиот систем за проценка е целосно фокусиран на детето и семејството, со сите релевантни податоци собрани за секое дете од сите учесници вклучени во нивниот раст и развој, вклучувајќи ги родителите, логопедите, образовните рехабилитатори и физиотерапевтите. Дополнително, за разлика од претходно, членовите на повеќесекторските професионални тела ја координираат имплементацијата и работат на креирање индивидуални планови за поддршка за секое дете-учесник. Акцентот е ставен на зајакнување на детето и семејството, одредување на способностите, потребите и интересите на детето. Првичните реакцииод родителите се позитивни.
Мартина, мајка на четиригодишната Ноа, го сподели своето позитивно искуство со новиот систем за проценка: „Претходниот начин на проценка беше стресен бидејќи моето дете можеби не било расположено тој ден и не може ништо да покаже. Морав да го носам на проценка два или три пати и тоа беше многу вознемирувачко. Не можете да одредите ништо за 10 минути. За мене е важно да го видам Ноа како напредува и да го извлечеме најдоброто од него. Има напредок и тоа треба да се признае. Верувам дека може многу да постигне и треба да работиме со него.”
“Во Босна и Херцеговина, имаше голем фокус на дијагнозата, а примарна цел на проценката беше да се идентификува типот на проблемот на детето, што беше крај на процесот на проценка. Префрлањето на фокусот на интересите и потребите на детето, што исто така, е премин од медицинска во парадигма за човекови права, е најуспешниот елемент на овој проект.”
Дарко Кобетиќ, консултант на УНИЦЕФ во Босна и Херцеговина
Според Дарко, примарна цел на новиот систем е рана идентификација на проблемите и обезбедување подобри планови за поддршка на семејствата и децата, со цел да се спречи институционализацијата. Тие креираат годишен план за детето и семејството и го ажурираат согласно промените на околностите. „Исто така, ги подготвуваме семејствата и децата за преодниот период кога треба да се запишат во градинка или основно училиште, а ги подготвуваме и училиштата за упис на деца со попреченост во развојот, за кога детето ќе се запише, училиштата да имаат подобар пристап,” објаснува Дарко.
Дарко верува дека главното влијание на проектот било промена на перспективата и фокусирање на потребите на детето и семејството. „Во Босна и Херцеговина имаше голем фокус на дијагнозата, а примарна цел на проценката беше да се идентификува типот на проблемот на детето, што беше крај на процесот на проценка. Префрлање на фокусот на интересите и потребите на детето, што е исто така премин од медицинска во парадигма за човекови права е најуспешниот елемент на овој проект“, вели Дарко.
За проектот
Имплементацијата на проценката и упатување на деца со попреченост е дел од програмата „Ублажување на влијанието на COVID-19 врз животите на децата и родителите во Западен Балкан и Турција“, програма имплементирана од страна на УНИЦЕФ и финансирана од ЕУ преку Главниот директорат на Европската комисија за соседска политика и преговори за проширување (DG NEAR). Преку оваа програма вредна 5 милиони евра, 490.000 деца и родители низ програмската област се очекува да имаат подобар пристап до јавните услуги кои промовираат ран детски развој, образование, здравје и заштита како дел од закрепнувањето од COVID-19.
Photo credits:UNICEF/BHG/Panjeta
Од друга страна, со поддршка од ЕУ, УНИЦЕФ започна проекти за адресирање на овој проблем. Еден таков проект, имплементиран во Босна и Херцеговина, конкретно Херцеговско-неретванскиот кантон, се фокусираше на евалуација и упатување на децата со попреченост. Целта на проектот беше да се подобри системот, кој претходно се потпираше на професионалци кои независно одлучуваа за потребите на детето и развојната траекторија. Новиот пристап, воведен со проектот, ги става семејствата и детето во преден план.
Дарко Кобетиќ, професор по рехабилитација, консултант на УНИЦЕФ во Босна и Херцеговина и автор на „Анализа на политиките и практиките во областа на проценката и упатувањето на децата со попреченост на ниво на ФБиХ“, е вклучен во развојот на нов систем на проценка од неговото основање. Тој вели: „Нашата цел е хуман пристап и задоволен сум што имаме родители кои го избраа овој метод. Ние се концентрираме на детето, семејството, професионалците и заедницата. Се надевам дека нашите напори ќе бидат корисни.”
Новиот систем за проценка е целосно фокусиран на детето и семејството, со сите релевантни податоци собрани за секое дете од сите учесници вклучени во нивниот раст и развој, вклучувајќи ги родителите, логопедите, образовните рехабилитатори и физиотерапевтите. Дополнително, за разлика од претходно, членовите на повеќесекторските професионални тела ја координираат имплементацијата и работат на креирање индивидуални планови за поддршка за секое дете-учесник. Акцентот е ставен на зајакнување на детето и семејството, одредување на способностите, потребите и интересите на детето. Првичните реакцииод родителите се позитивни.
Мартина, мајка на четиригодишната Ноа, го сподели своето позитивно искуство со новиот систем за проценка: „Претходниот начин на проценка беше стресен бидејќи моето дете можеби не било расположено тој ден и не може ништо да покаже. Морав да го носам на проценка два или три пати и тоа беше многу вознемирувачко. Не можете да одредите ништо за 10 минути. За мене е важно да го видам Ноа како напредува и да го извлечеме најдоброто од него. Има напредок и тоа треба да се признае. Верувам дека може многу да постигне и треба да работиме со него.”
Според Дарко, примарна цел на новиот систем е рана идентификација на проблемите и обезбедување подобри планови за поддршка на семејствата и децата, со цел да се спречи институционализацијата. Тие креираат годишен план за детето и семејството и го ажурираат согласно промените на околностите. „Исто така, ги подготвуваме семејствата и децата за преодниот период кога треба да се запишат во градинка или основно училиште, а ги подготвуваме и училиштата за упис на деца со попреченост во развојот, за кога детето ќе се запише, училиштата да имаат подобар пристап,” објаснува Дарко.
Дарко верува дека главното влијание на проектот било промена на перспективата и фокусирање на потребите на детето и семејството. „Во Босна и Херцеговина имаше голем фокус на дијагнозата, а примарна цел на проценката беше да се идентификува типот на проблемот на детето, што беше крај на процесот на проценка. Префрлање на фокусот на интересите и потребите на детето, што е исто така премин од медицинска во парадигма за човекови права е најуспешниот елемент на овој проект“, вели Дарко.
За проектот
Имплементацијата на проценката и упатување на деца со попреченост е дел од програмата „Ублажување на влијанието на COVID-19 врз животите на децата и родителите во Западен Балкан и Турција“, програма имплементирана од страна на УНИЦЕФ и финансирана од ЕУ преку Главниот директорат на Европската комисија за соседска политика и преговори за проширување (DG NEAR). Преку оваа програма вредна 5 милиони евра, 490.000 деца и родители низ програмската област се очекува да имаат подобар пристап до јавните услуги кои промовираат ран детски развој, образование, здравје и заштита како дел од закрепнувањето од COVID-19.
Photo credits:UNICEF/BHG/Panjeta
Please wait while your video is being uploaded...
Don't close this window!
