Oživljavanje nasljeđa: Obnova bivše nadbiskupije Drača u Albaniji
Projekat EU4 Culture koji finansira EU u bliskom partnerstvu sa Ministarstvom kulture obnavlja istorijsku zgradu Dračke nadbiskupije u Albaniji.
24/11/2023
Godine 1850. nadbiskup Rafaele D'Ambrozio naišao je na protivljenje osmanske administracije kada je pokušao da uspostavi sjedište Katoličke crkve u Draču u Albaniji. Zbog toga se odlučio za Delbnište kao novu lokaciju. Iz te strateške tačke, nadbiskup je nadgledao i vodio mrežu od osamnaest primarnih župa koje su iznikle širom regiona, zajedno sa četiri druge dijeceze koje su se izgubile za vrijeme osmanske uprave. Štaviše, ovo područje je služilo kao centralno mjesto za različite skupštine posvećene očuvanju kulturnog identiteta, posebno u društvenim i političkim sferama tokom vladavine Osmanskog carstva. Pod vodstvom ove nadbiskupije, prve albanske škole nastale su u Šen e Premteu u Kurbinu 1632. godine, nakon čega su uslijedile ustanove u samom Delbništu 1856. godine, i kasnije u Tirani i Draču 1872. godine. U Delbništu su se 1903, 1904, i 1905. godine odigrale ključne sjednice, koje su dovele u pitanje poresku politiku osmanske vlade i na kojima se insistiralo na pravima naroda.
U ovom zdanju, nadbiskup Pren Bard Kamberi donio je važnu odluku da pošalje svog najbližeg pomoćnika Dom Nikole Kaćorija, kao predstavnika Kurbina i svih teritorija pod jurisdikcijom nadbiskupa Drača, da prisustvuje ceremoniji podizanja zastave u Valoni tokom proglašenja nezavisnosti 28. novembra 1912. Istog dana u 10 sati ujutro, iz Delbništa je stigla naredba da se albanske zastave podignu i u Milotu. Ova nadbiskupija je pretrpjela značajnu štetu od strane pobunjenika tokom teškog napada koji je predvodio Hadži Ćamili protiv Kralja Albanije Vilhelma od Vida, septembra 1914. Oko 1967. godine, za vrijeme komunističkog režima, crkva i centralno sjedište nadbiskupije prisilno su zatvoreni. Tokom narednih godina, lokacija je postepeno počela da gubi sjaj i propada. Međutim, ova građevina ima veliki istorijski značaj, pošto ju je dva puta posjetila albanska svetica, Majka Tereza iz Kalkute, nakon 1990. Događaji povezani sa ovom građevinom nisu samo sastavni dio istorije Crkve već i same albanske tradicije. Zbog toga ga je Ministarstvo kulture proglasilo “spomenikom kulture” u martu 2014. godine.
“Zato ova obnova ima značaj u demonstriranju, i fizički i simbolično, želje da se ponovo uspostavi osjećaj pripadnosti, ne samo unutar Katoličke crkve, već i u cijelom albanskom društvu u njegovoj vjerskoj raznolikosti.”
Don Masimiliano Maria Specia F.d.C, sudski vikar Nadbiskupije u Tirani-DračuBivša nadbiskupija Drača u Delbništu (Lač) pretrpjela je veliku štetu u zemljotresu 2019. godine. Zbog svog dubokog istorijskog značaja, izabrana je za restauraciju u okviru projekta EU4 Culture, koji finansira EU, a sprovodi UNOPS u Albaniji u bliskom partnerstvu sa Ministarstvom kulture.
Don Masimiliano Maria Specia F.d.C, sudski vikar Nadbiskupije Tirana-Drač, objašnjava važnost obnove ovog spomenika. On naglašava da ova obnova ima za cilj oživljavanje lokaliteta koji obuhvata ne samo sjećanje na istorijske događaje, već i vezu s etnološkim, društvenim i kulturnim vrijednostima za koje su preci nacije podnijeli ogromne žrtve. „Zato ova obnova ima značaj u demonstriranju, i fizički i simbolično, želje da se ponovo uspostavi osjećaj pripadnosti, ne samo unutar Katoličke crkve, već i u cijelom albanskom društvu u njegovoj vjerskoj raznolikosti“, potvrđuje on.
Projekat restauracije ove zgrade, ukupne vrijednosti 620.000 eura, započeo je u julu 2022. godine i trajao je godinu dana. Cjelokupni radovi su obuhvatili popravke krova, utvrđivanje noseće strukture glavnog i susjednih objekata, te preciznu restauraciju prozora, vrata, podova kao i završnu obradu, sve u skladu sa odobrenim planovima. Nadalje, zamijenjena je i osavremenjena mehanička, električna i druga oprema. Projekat je podrazumijevao i iskop novog bunara i postavljanje visokonaponskih električnih kablova.
Lejla Hadžić iz UNOPS-a pojašnjava da je zgrada bila u teškom ruševnom stanju kako zbog neodržavanja, tako i zbog dodatne štete nastale tokom zemljotresa 2019. godine. Ona navodi da će obnovljena zgrada imati dvostruku namjenu, jer će funkcionisati kao svojevrsni manastir. Međutim, pošto je ovo javna investicija, biće dostupna i za upotrebu u zajednici. „S tim u vezi, u obnovi prvog sprata zgrade uređene su spavaonice, dok će prizemlje biti iskorišteno kao kuhinjski, trpezarijski i dnevni prostor. Na taj način mjesni školarci mogu iskoristiti prostor za domaće zadatke ili druge aktivnosti za školu. U suštini, zajednica će imati priliku da cijeni i koristi ovaj prostor“, napominje Lejla.
„Cilj je revitalizacija ne samo fizičke strukture Rezidencije, već i cjelokupnog okolnog prostora, te njegovo transformisanje u pristupačan, posjećen i funkcionalan prostor za sve. Ovaj sveobuhvatni pristup pokriće različite aspekte, od istorijskih do naturalističkih, čime će se olakšati ponovno otkrivanje istorije regiona i običaja koji su sastavni dio i hrišćanske i albanske kulture.“
Don Massimiliano Maria Spezia F.d.C., the Judicial Vicar of the Tirana-Durrës ArchbishopricDon Masimiliano Maria Specia predviđa da će obnovljeni spomenik imati veliki uticaj kako na hrišćansku zajednicu tako i na šire albansko stanovništvo, imajući značaj i u društvenoj i duhovnoj dimenziji. On objašnjava da društveni uticaj proizilazi iz težnje monsinjora Dodaja, u zavisnosti od povoljnosti uslova, posebno onih koji se tiču komunikacijskih pravaca. „Cilj je revitalizacija ne samo fizičke strukture Rezidencije, već i cjelokupnog okolnog prostora, te njegovo transformiranje u pristupačan, posjećen i funkcionalan prostor za sve. Ovaj sveobuhvatni pristup pokriće različite aspekte, od istorijskih do naturalističkih, čime će se olakšati ponovno otkrivanje istorije regiona i običaja koji su sastavni dio i hrišćanske i albanske kulture.”
O projektu
U novembru 2019. Albaniju je pogodio najsmrtonosniji zemljotres u zemlji u posljednjih 50 godina. Bio je procijenjen na 6,3 po Rihterovoj skali i izazvao je veliku štetu u 11 opština. Projekat EU4Culture finansira Evropska unija (EU), a sprovodi ga Kancelarija Ujedinjenih nacija za projektne usluge (UNOPS) u bliskom partnerstvu sa Ministarstvom kulture Albanije. Fokusira se na renoviranje i revitalizaciju velikih objekata kulturne baštine oštećenih u zemljotresu i predstavlja jedan od najvećih programa kulturnog nasljeđa koji finansira Evropska unija sa ukupnim budžetom od 40 miliona eura. Vođen principom „Ponovo i bolje izgraditi“, EU4Culture se fokusira na renoviranje glavnih lokacija kulturnog nasljeđa u skladu sa Okvirom UN-a za smanjenje rizika od katastrofa. Paralelno, projekat ima za cilj da unaprijedi turistički potencijal Albanije, čime direktno doprinosi lokalnom i regionalnom socio-ekonomskom oporavku. U tom cilju, poseban fokus je na inovativnim tehnologijama, uključujući digitalno pričanje priča i stvaranje multimedijalnih proizvoda dizajniranih da budu dostupni svima. U isto vrijeme, projekat podržava lokalno preduzetništvo, zanatstvo i kulturne inicijative koje se razvijaju oko odabranih lokacija kroz dodjelu grantova, pružajući direktan podsticaj lokalnoj ekonomiji.
Nauči više
Photo credits: EU4 Culture