Rrugëtimi i një gruaje të fortë rome, e cila mbështet djalin e saj me aftësi të kufizuara

Shumë persona nga Ballkani Perëndimor shkojnë jashtë vendit për mundësi pune, por anëtarët e komunitetit rom përballen me sfida të veçanta riintegrimi pasi kthehen. Sfida më e shpeshtë që raportohet nga të kthyerit në rajon, duke përfshirë Shqipërinë, është punësimi, duke vijuar me mungesën e strehimit të përshtatshëm dhe aksesin në arsim. Në Shqipëri, nuk kishte një program mbrojtjeje sociale, që synonte të kthyerit në veçanti. Në Elbasan, Blerta nuk kishte as shtëpi, as një vend pune, por dy fëmijë për të rritur. Mungesa e arsimit formal e vështirësoi gjetjen e një pune fitimprurëse, dhe i solli sfida me dokumentacionin e nevojshëm për një jetë të qëndrueshme. “Jeta ishte më e vështirë. Nuk i ushqeja dot fëmijët e mi. Ishim të pastrehë, zhvendoseshim nga një i afërm te tjetri: një javë qëndronim te shtëpia e njërit, një javë tjetër te shtëpia e tjetrit.” – shprehet Blerta.

Pavarësisht këtyre sfidave, Blerta kishte energji pozitive, që vërehej në ngrohtësinë dhe kujdesin për familjen e saj: qëllimi i saj kryesor ishte plotësimi i nevojave të fëmijëve të saj. Ajo ka marrë pjesë në shumë veprimtari të OJF-ve për gratë dhe integrimin e tyre në Shqipëri, si dhe ka qenë veçanërisht e përfshirë në një program të formimit profesional për gratë e kthyera. Projekti titullohej “Strengthening national and local systems to support the effective socio-economic integration of returnees in the Western Balkans”, financohej nga BE-ja dhe zbatohej nga UNDP-ja. Mirjeta Ramizi nga UNDP Shqipëri shpjegon se Blerta ka qenë pjesë aktive e shumë veprimtarive të projektit. Një nga veprimtaritë ishte ideja e biznesit për prodhimin dhe marketimin e sapunit natyral artizanal. Së bashku me gra të tjera, Blerta u trajnua në këtë zanat dhe përfitoi lëndën e parë dhe ndihmë me marketimin. Kjo veprimtari që ndihmon në krijimin e të ardhurave është në fillesat e saj dhe po ecën mirë, por, sipas Mirjetës, zonjat dhe zonjushat kanë ambicie më të mëdha, dhe shoqëria e tyre e sapothemeluar synon të zgjerohet në treg.

Si një grua ambicioze dhe punëtore, Blerta i është bashkuar një tjetër programi që përqendrohet te zhvillimi i ideve individuale të biznesit. Që prej kthimit të saj në Shqipëri, ajo e ka siguruar jetesën përmes riparimit dhe rishitjes së mallrave të përdorura. Tani, me mbështetjen e projektit, ajo planifikon që të shndërrojë këtë veprimtari me kohë të pjesshme në një biznes plotësisht të zhvilluar. Projekti po e ndihmon që të hartojë një plan biznesi për hapjen e një dyqani fiks ose lëvizës për të shitur mallra të përdorura.

Në Shqipëri, projekti ofron mbështetje në bashkitë e Beratit, Devollit, dhe Fierit, ku numri i të kthyerve është më i lartë sesa në bashkitë e tjera. Krahas ndihmës së drejtpërdrejtë për të kthyerit, që zbatohet në bashkëpunim me OJF-të partnere, projekti gjithashtu ofron mbështetje për qeverinë vendore dhe qendrore të Shqipërisë në hartimin e strategjive dhe planeve të veprimit, që adresojnë nevojat e të kthyerve. Mirjeta nga UNDP-ja shpjegon se kriza ekonomike e shkaktuar nga lufta në Ukrainë dhe pandemia e COVID-19 e ka zhvendosur vëmendjen e qeverisë drejt këtyre problematikave të menjëhershme. “Nëpërmjet këtij projekti, ne kemi lidhur partneritete të efektshme vendore dhe kombëtare, si dhe kemi tërhequr vëmendjen drejt nevojave dhe sfidave të të kthyerve dhe komuniteteve të cenueshme.” – shprehet ajo.

Djali 17-vjeçar i Blertës tani është shumë më mirë. Ai merr shërbime të rregullta fizioterapie në shtëpi dhe në një qendër vendore, me mbështetjen e projektit të UNDP-së dhe financimin e BE-së dhe Fondit të Objektivave të Zhvillimit të Qëndrueshëm. Ai ka akses në shërbime më të mira mjekësore dhe vazhdon të jetë i rrethuar nga një familje e dashur, që i kushton vëmendje zhvillimit dhe kujdesit ndaj tij. Vajzës 10-vjeçare të Blertës, Lejes, i pëlqejnë gjuhët e huaja dhe ka fituar disa medalje. Ajo gjithashtu e adhuron kohën që kalon me të vëllanë. Familja ende përballet me vështirësinë e strehimit, pasi është në kërkim të një shtëpie me mjediset bazë, të cilën mund ta përballojnë ekonomikisht. Blerta shprehet: “Ëndrra ime më e madhe është të kem një shtëpi për dy fëmijët e mi, në mënyrë që edhe kur mos të jem më, ata të jenë të organizuar dhe të kenë një jetë të denjë.”