Патувањето на една трудољубива Ромка која заработува за својот син со инвалидитет

Многумина од Западен Балкан одат во странство за работни можности, но Ромите се соочуваат со особени предизвици при повторното интегрирање кога се враќаат. Најчестиот проблем кој го истакнуваат повратниците во регионот, вклучително и Албанија, е вработувањето, проследено со недостаток на достоинствено домување и пристап до образование. Во Албанија, нема програма за социјална заштита наменета посебно за повратниците. Во случајот на Блерта, недостатокот на формално образование ѝ го отежнал барањето профитабилна работа и резултирал со предизвици за документацијата неопходна за стабилен живот. „Животот беше потежок. Не можев да си ги прехранам децата. Немав дом и се преселував од еден роднина кај друг: една недела кај еден, друга кај друг,“ вели Блерта.

Покрај сите предизвици, Блерта била полна со позитивна енергија која е очигледна во топлината на грижата за нејзиното семејство: нејзина главна цел била да ги задоволи потребите на своите деца. Се приклучила на бројни активности од невладини организации развиени за жени и нивната интеграција во општеството, а била особено вклучена во програмата за стручна обука за жени повратнички. Проектот бил наречен „Зајакнување на националните и локални системи за поддршка на ефективна социо-економска интеграција на повратници во Западен Балкан“, финансиран од ЕУ, а имплементиран од Програмата за развој на ОН. Мирјета Рамизи од Програмата за развој на ОН во Албанија објаснува дека Блерта била активна во бројни проектни активности. Една од активностите била бизнис идеја за изработка и рекламирање на природен и рачно изработен сапун. Заедно со други жени, Блерта била обучена за овој занает и добила суровини и помош за маркетинг. Активноста која генерира профит е во својата почетна фаза и добро се одвива, но, според Мирјета, жените имаат високи амбиции, а нивната новоформирана  компанија бара начини за проширување на нивниот пазар.

Како амбициозна и трудољубива жена, Блерта се приклучила на програмата; фокусирана на развој на индивидуални бизнис идеи. Откако се вратила во Албанија, заработува за живот преку поправање и препродавање половни добра. Сега, со поддршка на проектот, планира оваа активност да ја претвори во целосно развиен бизнис. Проектот ѝ помага да развие бизнис план за отворање на мобилна продавница во приколка во која ќе може да ги продава половните добра.

Во Албанија, проектот овозможува поддршка во општините Берат, Девол и Фиер, каде што бројот повратници е поголем отколку во останатите општини. Освен директната помош за повратниците, имплементирана во соработка со партнерски невладини организации, проектот обезбедува помош за локалната и централна влада во Албанија за развивање стратегии и акциски планови за одговарање на потребите на повратниците. Мирјета, од Програмата за развој на ОН Албанија, објаснува дека економската криза предизвикана од војната во Украина и претходните кризи предизвикани од пандемијата КОВИД-19 го пренасочиле вниманието на владата во овие итни проблеми. „Преку овој проект воспоставивме ефективни локални и национални партнерства и вниманието го посветивме на потребите и предизвиците на ранливите заедници и повратниците,“ вели таа.

Синот на Блерта сега има 17 години и му е многу подобро. Добива редовна физиотерапија дома и во локалниот центар, поддржан преку проектот на Програмата за развој на ОН со финансирање од ЕУ и Фондот за одржлив развој. Има пристап до подобра здравствена грижа и е опкружен од своето семејство кое го сака и внимава на неговиот развој. Ќерката на Блерта, Леје, која сега е тинејџерка, се интересира за јазици, добила неколку медали и обожава да се дружи со својот брат. Семејството сè уште се соочува со борба за наоѓање живеалиште; барајќи дом, со основни услови за живот, кој ќе можат да си го дозволат. Блерта вели: „Најголемиот сон е да имам дом за моите две деца, за тогаш и кога нема да бидам со нив, да бидат организирани и да имаат достоинствен живот.“