Një ish-minierë qymyri kthehet në centralin e parë gjigand diellor në Maqedoninë e Veriut
Mbështetja e BE-së për diversifikimin e burimeve të energjisë.
30/11/2022
Në Kičevo të Maqedonisë së Veriut ngrihet një oxhak i stërmadh e i vjetër i një termocentrali që u bën hije ferrave dhe kaçubave të luginës,. Ky termocentral me qymyrguri, i quajtur Oslomej, u ndërtua në fillim të viteve ‘80 dhe ishte krenaria e Republikës së Maqedonisë së asaj kohe. Në dekadat pasuese, centrali mori të tatëpjetën, derisa në fund mbetën vetëm disa punëtorë veteranë që largoheshin me autobus pas mbarimit të turnit. Centrali 125 MW-ësh mbahej aktiv mbi bazën e aktivitetit të reduktuar, kryesisht si alternativë në raste problemesh diku tjetër në sistem. Megjithatë, shkurrnajat në rrethinat e saj janë transformuar nëpërmjet një zhvillimi entuziazmues që do ta ndihmojë Maqedoninë e Veriut të ecë përpara me vendosmëri për sa i përket dekarbonizimit.
Vendet e Ballkanit Perëndimor varen akoma kryesisht nga qymyri, veçanërisht nga linjiti. Në vitin 2016, 16 termocentrale qymyri në Ballkanin Perëndimor lëshuan po aq sulfur dioksidi sa 250 termocentrale në Bashkimin Evropian. Deri në vitin 2018, pothuajse gjysma e energjisë së Maqedonisë së Veriut vinte nga qymyri dhe vendi varej kryesisht nga lëndët e djegshme fosile. Në atë periudhë kishte dy termocentrale që punonin me linjit – REK Oslomej-i në Kičevo, REK Bitola – dhe Shkupi u shpall qyteti më i ndotur në Europë.
“Ky termocentral është shembull dekarbonizimi dhe kalimi te burimet e ripërtërishme të energjisë në Maqedoninë e Veriut dhe në rajon. Ky është termocentrali i parë, i ngritur mbi rrënojat e mëparshme të një miniere qymyri në Ballkanin Perëndimor.”
Aleksandar Stefanovski, engineer for new technologies at Power Plants North MacedoniaSidoqoftë, Maqedonia e Veriut ishte e gatshme t’i diversifikonte burimet e saj të energjisë dhe ta pastronte ajrin e saj dhe, tanimë, kjo ambicie po kthehet në realitet. Centrali i parë diellor në shkallë të gjerë në vend, Oslomej 1, u financua me mbështetjen e Bashkimit Evropian, donatorëve dypalësh të Western Balkans Investment Framework (WBIF) dhe European Bank for Reconstruction and Development (EBRD) dhe tashmë është i lidhur me rrjetin dhe po prodhon energji elektrike të pastër.
Godina 10 MW-ëshe u ndërtua në minierën e mëparshme të linjitit, Oslomej. EBRD-ja ofroi një hua prej 5.9 milionë eurosh dhe projekti 8.7 milionë euro përfshin një grant prej 1.6 milionë eurosh nga Western Balkans Investment Framework. “Ky termocentral është shembull dekarbonizimi dhe kalimi te burimet e ripërtërishme të energjisë në Maqedoninë e Veriut dhe në rajon. Ky është termocentrali i parë, i ngritur mbi rrënojat e mëparshme të një miniere qymyri në Ballkanin Perëndimor,” thotë Aleksandar Stefanovski, inxhinier për teknologjitë e reja në Power Plants North Macedonia.
“Energjia e gjelbër e ka të ardhmen përpara. Ne shohim anën pozitive sepse duhet të sigurojë punësim të përhershëm e të sigurt për punonjësit, duke qenë se ato godina kanë jetëgjatësi nga 25 deri në 35 vite. Është një ambient shumë i rehatshëm për një person që dëshiron të shijojë sigurinë e punës derisa të arrijë moshën e pensionit.“
Čedomir Arsovski, head of development and investment at the Oslomej Energy and Mining companyProjekti planifikon të ndërtojë një central të dytë fotovoltaik, Oslomej 2-shin, si vazhdimësi e të parit. Ai do të ketë një kapacitet prej 10 megavatësh. Së bashku, dy centralet do të prodhojnë energji të mjaftueshme për 5,000 banesa në Kičevo dhe në rajon. “Energjia e gjelbër e ka të ardhmen përpara. Ne shohim anën pozitive sepse duhet të sigurojë punësim të përhershëm e të sigurt për punonjësit, duke qenë se ato godina kanë jetëgjatësi nga 25 deri në 35 vite. Është një ambient shumë i rehatshëm për një person që dëshiron të shijojë sigurinë e punës derisa të arrijë moshën e pensionit,“ thotë Čedornir Arsovski, kreu i zhvillimit dhe investimeve në kompaninë Oslomej Energy and Mining.
Për centralet diellore në Maqedoninë e Veriut planifikohen investime të tjera. WBIF-ja tashmë e ka miratuar financimin e zgjerimit të centralit në Oslomej 2 dhe ndërtimin e një centrali të ri në Bitolë me një kapacitet total të kombinuar prej 30 MW-sh. BE-ja po e mbështet këtë investim me një grant investimi prej 5.1 milionë eurosh.
Lidhur me projektin
Në shkurt të vitit 2022, Komisioni Evropian shpalosi një pako investimi prej 3.2 miliardë eurosh për të mbështetur 21 projekte transporti, digjitale, klime dhe të lidhshmërisë së energjisë në Ballkanin Perëndimor. Kjo është pakoja e parë madhore e projekteve në kuadër të Planit ambicioz Ekonomik dhe të Investimeve për Ballkanin Perëndimor të BE-së, të cilin Komisioni e miratoi në tetor të vitit 2020 dhe projektet janë dizenjuar për të sjellë përfitime të prekshme për të gjashtë partnerët në rajon. Centrali diellor Oslomej 1 është një ndër 21 projektet më të rëndësishme (21 flagship projects), të përzgjedhur për financimin nga BE-ja nëpërmjet WBIF-së në vitin 2022. Projekti është emëruar “Flagship 4 – Renewable energy” në Economic and Investment Plan for the Western Balkans 2021-2027, të BE-së.
Mëso më shumë
Photo credits: WBIF