EU4Culture: Restaurimi i trashëgimisë historike të Shqipërisë

Tërmeti i vitit 2019 në Shqipëri jo vetëm që dëmtoi shtëpi dhe infrastrukturë, por la edhe plagë të thella në trashëgiminë kulturore të vendit. Duke njohur rëndësinë e ruajtjes së identitetit dhe historisë së Shqipërisë, Bashkimi Evropian ndërhyri me Programin EU4Culture, të zbatuar nga UNOPS në partneritet me Ministrinë e Ekonomisë, Kulturës dhe Inovacionit.

Me investim total prej 40 milionë eurosh, programi u përqendrua në ruajtjen e trashëgimisë, infrastrukturën elastike dhe zhvillimin socio-ekonomik. Një ndër projektet më të rëndësishme ishte restaurimi i Kalasë së Bashtovës — një fortesë shekullore që qëndronte si simbol i historisë së Shqipërisë dhe kujtesë e brishtë e cenueshmërisë së saj.

 

Rigjallërimi i një fortese të shekullit të 15-të: Ndërhyrja në Kalanë e Bashtovës

E vendosur pranë derdhjes së lumit Shkumbin në detin Adriatik në Shqipërinë Qendrore, Kalaja e Bashtovës është një nga fortesat më të vjetra në vend, që thuhet se është ndërtuar në shekullin e 15-të.

Dikur dëshmitare e shekujve të tregtisë dhe shkëmbimit, kalaja pësoi dëme të rënda nga tërmeti i vitit 2019. Tani u rigjallë falë Programit EU4Culture. Ndërhyrja përfshiu riparimin e dëmeve të tërmetit, duke i dhënë gjithashtu jetë të re këtij vendi të rëndësishëm kulturor. Puna arkeologjike e kryer gjatë projektit zbuloi detaje emocionuese rreth historisë së kalasë, duke përfshirë prova të rolit të saj në mbrojtjen e tregtisë së drithërave përgjatë shekujve dhe duke shërbyer si portë detare për kanalet e lumenjve që çojnë në det. Këto gjetje i shtuan një dimension të ri historisë së Bashtovës dhe tani ndihmojnë në lidhjen më të thellë të monumentit me identitetin kulturor të Shqipërisë.

Për të pasuruar përvojën e vizitorëve, ndërhyrja prezantoi veçori të realitetit të shtuar, përfshirë aplikacionin që u lejon vizitorëve të eksplorojnë kështjellën përmes rrëfimit digjital. E dëmtuar rëndë nga tërmeti i vitit 2019, kështjella e shekullit të 15-të qëndronte si një kujtesë e brishtë e së kaluarës së Shqipërisë. Por sot është restauruar me kujdes, rigjallëruar dhe riimagjinuar si një hapësirë ​​që bashkon historinë, kulturën dhe komunitetin.

Në përurimin e punimeve të restaurimit, SH.T. Silvio Gonzato, Ambasadori i BE-së në Shqipëri, tha: “Me restaurimin e kalasë, duam t’i bëjmë homazh trashëgimisë së pasur kulturore të Shqipërisë, por gjithashtu edhe të krijojmë mundësi për turizëm të qëndrueshëm. Përmes programit EU4Culture, jo vetëm që restaurojmë ndërtesa, por krijojmë edhe mundësi për artistët, artizanët dhe angazhimin e komunitetit. Duam të krijojmë hapësira për të diskutuar, për t’u lidhur dhe për t’u hapur. Sa e mrekullueshme është që një kështjellë, e ndërtuar dikur për mbrojtje dhe izolim, po shndërrohet në hapësirë ​​për angazhim, takim dhe zbulim kulturor. Na duhen më pak mure dhe më shumë hapësira të tilla për komunitetet tona.”

Falë Programit EU4Culture, Kalaja e Bashtovës — e përcaktuar Monument Kulturor i Kategorisë së Parë që nga viti 1948 dhe kandidate për Listën e Trashëgimisë Botërore të UNESCO-s — tani qëndron me mure dhe kulla të përforcuara, qasje të sigurt për vizitorët dhe hapësira të reja për të mësuar dhe zbuluar.

Programi EU4Culture financohet nga Bashkimi Evropian (BE) dhe zbatohet nga UNOPS në partneritet të ngushtë me Ministrinë e Ekonomisë, Kulturës dhe Inovacionit të Shqipërisë. Përqendrohet në rinovimin dhe rivitalizimin e vendeve kryesore të trashëgimisë kulturore të dëmtuara nga tërmeti dhe përfaqëson një nga programet më të mëdha të trashëgimisë kulturore të financuara nga Bashkimi Evropian me buxhet total prej 40 milionë eurosh.

Programi përqendrohet në rinovimin e vendeve kryesore të trashëgimisë kulturore në përputhje me Kornizën e OKB-së për Reduktimin e Rrezikut nga Fatkeqësitë. Paralelisht, synon të rrisë potencialin turistik të Shqipërisë, duke kontribuar drejtpërdrejt në rimëkëmbjen socio-ekonomike lokale dhe rajonale.