Уметноста и културата како мост за обединување на поделената заедница

„Отсекогаш сме се гордееле со тоа што живееме во мултиетнички град, но сфативме дека немаме простор каде што можеме да се обединиме и да се собереме без етнички поделби. Локалните власти честопати ја користат културата во Суботица како средство за продлабочување на поделбите меѓу различните етнички заедници,“ вели Гордана Вуков Цигањик, соосновачка на културното здружение „Клара и Роса“ во Војводина, Србија.  

„На пример, доколку локалните власти одлучат да изградат три споменици, Хрватите ќе го добијат најмалиот и ќе се постави надвор од центарот на градот; Унгарците ќе добијат поголем споменик кој ќе биде поблиску до центарот; а најголемиот и највпечатливиот споменик ќе го добијат Србите. Иако не сме целосно поделени и има многу мешани бракови, човекот секогаш се гледа низ призмата на неговата националност, наместо на неговата личност,“ појаснува таа. 

Со здружението „Клара и Роса“, Гордана, која е актерка по професија, и соосновачката Данијела Мамужиќ, која е скулпторка по професија, сакаа да создадат простор за културна размена, дијалог и граѓански ангажман преку уметноста, надминувајќи ги етничките разлики. 

„Сметаме дека уметноста е моќна алатка за општествени промени,“ вели Гордана. „Денес, особено по пандемијата, луѓето се сè поотуѓени и поосамени, а општеството е сè позатворено за новодојденците. За нас, улогата на уметноста и културата е да лекува и поврзува, да гради заедници и да отвора дијалог за теми што инаку би останале табу.“ 

Поврзување на луѓето преку културни активности  

 

Првите девет години од постоењето на „Клара и Роса“, членовите беа принудени да ги одржуваат своите активности на јавни простори – паркови, плоштади и улици. Тие го преуредија дворот на едно напуштено старо кино и го преобразија во првата отворена галерија во Суботица, каде што организираат уметнички изложби секој месец. Финансиската поддршка од Европскиот фонд за поддршка на демократијата (ЕФД) им овозможи за првпат да изнајмат сопствен простор за нивните активности. 

Организираат разни настани, од филмски проекции и концерти до курсеви по грнчарство и театарски работилници, сите во духот на културната размена и градењето на заедницата преку уметноста. 

Тие го отворија и „Плац“, радио канал на којшто секој може да креира содржини. Во нивните простории, наставничка по философија од локално средно училиште води јавни дебати на најразлични теми – од политика до љубов и смрт. Нивните активности се одвиваат на српски, босански и хрватски јазик (БХС) и унгарски јазик, а сè почесто и на англиски јазик, со цел да ги вклучат и странците кои неодамна се доселени во Суботица и да им овозможат на локалните жители да го користат англискиот јазик.“ 

Гордана ја опишува годишната творечка колонија на жени уметници и активистки како еден од најголемите успеси на здружението: „Некои од учесничките рекоа дека искуството им го променило животот. Дојдоа жени од целиот Балкан и имаа единствена можност да се запознаат, да се поврзат и да започнат нови проекти.“ 

Друга успешна иницијатива беше интерактивната театарска работилница инспирирана од делото „Ромео и Јулија“, со средношколци од Суботица, од кои половина зборуваат БХС, а другата половина унгарски. „Овие тинејџери одат во исто училиште, но обично се поделени по класови според нивниот мајчин јазик,“ вели Гордана. „Овој проект им овозможи заедничко место за средби и соработка. Во недостиг на можности за интеракција меѓу врсниците од различни јазични заедници, се зголемува ризикот од посилна политичка поларизација.“ 

Понекогаш идеите за нови настани се раѓаат сосема спонтано – разговор за храна со волонтер од Русија ја инспирираше идејата за час по готвење. Понекогаш, луѓето сами доаѓаат во здружението „Клара и Роса“ со свои предлози. „Важно ни е секогаш да ни е отворена вратата за нови иницијативи,“ вели Гордана. „Тоа ни помага да го прошириме кругот на корисници и да продолжиме да нудиме разновидна и интересна програма. На тој начин се оснажува заедницата, бидејќи кај луѓето се создава чувство на припадност и го доживуваат како своина нашиот културен простор.“ 

Поддршката од заедницата се отслика и преку кампањата за собирање средства, која му овозможи на здружението „Клара и Роса“ да собере средства во износ од 3.800 евра за идни активности. „Можеби не се чини дека износот е голем, но за нас е значаен показател имаме поддршка од заедница со заеднички интереси и цели,“ вели Гордана. 

Раст со поддршката од ЕФД  

Гордана смета дека поддршката од ЕФД ги охрабри да постават амбициозни цели за понатаму. Тие започнаа дијалог со локалните власти, а продолжија и да го прошируваат нивниот аудиториум со младите, особено младите чијшто мајчин јазик е унгарскиот. Исто така, планираат да ги прошират соработката и активностите за градење капацитети со нивни истомисленици, со цел да ѝ служат на својата заедница на најдобар можен начин. 

„Имаме големи планови и соништа, и верувам дека благодарение на нашиот тим ќе успееме,“ вели Гордана. „Нашето најголемо богатство се луѓето. Сакаме да продолжиме да ги поврзуваме луѓето преку уметноста и да создаваме мостови со луѓето кои доаѓаат од други места. Сакаме да ја споделиме нашата култура и да им помогнеме на луѓето да сфатат дека не треба да ја напуштат Суботица за да имаат подобар живот, дека токму овде може да си бидат среќни.“