Придобивките од Планот на ЕУ за раст на Западен Балкан
11/06/2024
За време на одржувањето на прославите на Денот на Европа, на тимот на WeBalkans му се укажа можност да се сретне со Дејвид Хадсон, виш експерт за политика и регионална стратегија за Западен Балкан во Генералниот директорат за соседство и преговори за проширување (DG NEAR) при Европската комисија. Неговата работа е да ја промовира економската интеграција во регионот и тој ги сподели со нас придобивките од Планот на ЕУ за раст на Западен Балкан. Прочитајте го текстот до крај за да дознаете повеќе за тоа!
Каков е Планот на ЕУ за раст на Западен Балкан?
Целта е да се подобри животот на граѓаните во Западен Балкан со создавање можности за бизнис и со зголемување и забрзување на економскиот раст на регионот. Тоа е една од клучните цели на Планот за раст, бидејќи има потреба од поголем економски раст, да се отворат повеќе работни места, да се донесат инвестиции и да станат попривлечни бизнисите во регионот.
Меѓутоа, Планот за раст има и политичка цел: сакаме да го забрзаме процесот на пристапување и Планот за раст ќе придонесе за тоа на два начина. Како прво, со зголемувањето на економскиот раст ќе се зголемат и ресурсите кои ќе им бидат достапни на владите, со кои тие ќе инвестираат во процесот на пристапување. Втората причина се однесува на начинот на кој е конструиран Планот за раст – тој навистина се заснова на спроведување и усогласување со законодавството на ЕУ, како и на напредокот при заложбите за пристапување.
Како овој план ќе го подобри животот на обичните луѓе во Западен Балкан?
Со овој план ќе се подобри животот на луѓето, бидејќи тој ќе го поттикне економскиот раст и ќе создаде нови работни места и нови можности, но ќе овозможи и во регионот да циркулираат поквалитетни и побезбедни производи со попристапни цени. Накратко кажано, ќе резултира со повеќе можности, како во регионот, така и во Европската Унија, за граѓаните од Западен Балкан и нивните семејства.
Може ли да посочите конкретни проекти коишто ќе започнат во рамките на овој план?
Да земеме еден актуелен пример за кој заложбите на владите се огромни: Единствената европска платежна област, или попозната како „СЕПА“. Едноставно кажано, тоа е област во која има многу ниски давачки за трансфер на евра. Меѓутоа, доколку во моментов сте работник од Западен Балкан кој работи во Германија, на пример, имате високи трошоци за префрлање пари на Вашето семејство. Стапките за тоа се многу високи, додека сличен трансфер во рамките на Европската Унија е далеку поевтин. Станувањето членка на Единствената европска платежна област, според Планот за раст, може да им заштеди до 500 милиони евра годишно на домаќинствата во Западен Балкан, врз основа на тековните трансфери коишто ги реализираат лицата во странство до нивните семејства дома.
Како ќе придонесе Планот за раст да се отворат нови работни места во Западен Балкан?
Планот ќе помогне да се отворат нови работни места, бидејќи ќе ја зголеми атрактивноста на регионот. Тоа значително ќе ја поедностави можноста за извоз во Европската унија, како на готови производи, така и на оние што ние ги нарекуваме полупроизводи, што се стоки што се произведуваат во регионот како дел од синџирот на снабдување и потоа одат во европските компании, како делови за автомобили или електронски компоненти. Понатаму, ќе овозможи во иднина полесно да се препознаваат стандардите за квалитет на производите, што ќе го олесни и извозот. Дополнително, тоа ќе помогне да се намали чекањето на граница за стоки, кое во моментов може да трае и 16-18 часа. Со скратување на времето поминато на граница, ќе биде и поевтино да се извезат производите. Сето ова ќе го направи регионот поатрактивен за потенцијалните инвеститори. А повеќе инвестиции подразбираат повеќе работни места и подобро платени работни места во сектори со повисока вредност. Тоа ќе биде од корист за економијата, семејствата и жителите на Западен Балкан.
Какви можности ќе им се укажат н младите благодарение на Планот за раст?
Планот за раст ќе им овозможи широк спектар на придобивки на младите. Една од работите што сакаме да ги направиме е да ги продолжиме постоечките договори од пред неколку години: договорите за мобилност, признавањето на професионалните квалификации и признавањето на академските квалификации. Како што објаснив, со поголем регионален пазар, луѓето ќе можат да најдат можности за работа што одговараат на нивните вештини и очекувања во регионот. Тоа ќе ги поттикне младите и ќе ја спречи потребата од иселување на друго место. Истовремено, сакаме наскоро да им овозможиме на лицата кои сакаат да стекнат искуство да работат надвор од регионот, во ЕУ, но на начин што ним им одговара.
Младите од регионот ќе можат да ги искористат и конкретните мерки кои треба да стапат наскоро на сила, како што е Wi-Fi за Западен Балкан. Ова е веќе направено во рамките на Европската Унија: финансиравме Wi-Fi во општините ширум земјите-членки на ЕУ. Ова сакаме да го направиме и за Западен Балкан. Оттаму, до 500 општини ќе добијат Wi-Fi во областите во коишто досега немале, до крајот на оваа година или во првата половина на 2025 година. Ова повторно ќе го направи регионот попривлечен, вклучително за туристите.
Настрана од краткорочните резултати, кои се долгорочните придобивки што луѓето од Западен Балкан можат да ги очекуваат од Планот за раст?
На крајот, тој ќе го забрза патот кон пристапување во ЕУ. Од една страна, важно е да се разбере дека Планот за раст, со интегрирање на Западен Балкан во единствениот пазар, ќе донесе некои од економските придобивки од пристапувањето во регионот, пред самиот датум на пристапување. Од друга страна, даваме поттик да ги прифатиме стандардите на ЕУ и да ги имплементираме законите на ЕУ пред членството преку Планот за раст. Со усвојувањето и спроведувањето на тие закони ќе се забрзаат пристапните преговори, бидејќи партнерите од Западен Балкан ќе можат да покажат дека се подготвени да се приклучат на Европската Унија во тие области.
За крај, но подеднакво важно, како Планот за раст ги адресира проблемите со коишто се соочува животната средина и одржливоста на животната средина на Западен Балкан?
Еколошките прашања се очигледно многу важни и затоа животната средина е опфатена во Планот за раст. Веќе имаме Зелена агенда за Западен Балкан за која владите се согласија. Тоа е план којшто опфаќа долгорочна одржливост и декарбонизација. Сега ги интегриравме елементите на Зелената агенда во рамките на Планот за раст, поконкретно во она што го нарекуваме реформски агенди. Тие се договори меѓу ентитетите од Западен Балкан и Европската Унија, според кои Европската Унија ќе распределува средства откако ќе се спроведат одредени реформи: тоа е сосема нов начин на управување со нашата помош. И постои важен фокус на зелените реформи во овие реформски агенди, поконкретно на декарбонизацијата и оддалечувањето од фосилните горива, така што ќе биде клучен поттик да се направат реформи кои ќе ги адресираат еколошките прашања и ќе ја поттикнуваат одржливоста.