Демир Демирели е 38 годишен повратник од Европа, во моментов хонорарен градежен работник во неговиот роден град во Северна Македонија. Со завршувањето на летната сезона, побарувачката во секторот значително се намалува; оставајќи го Демир со ниска плата и долги претстојни зимски месеци, едвај успевајќи да се грижи за својата болна жена и четири деца. „Се разбира дека би сакал да имам постојана работа и плата, но не знам да читам и пишувам,“ вели Демир. Според Програмата за развој на ОН, не е мал бројот на луѓе со слична судбина во Северна Македонија. Мноштвото повратници се Роми кои одлучиле да ја напуштат државата поради сиромаштијата, невработеноста и дискриминација. Проценките спроведени од Програмата за развој на ОН, во 2021 година, покажуваат дека повеќето баратели на азил и повратници спаѓаат во возрасната група од 30 до 44 години, со низок степен на образование. Вработеноста се издвојува како најголемиот предизвик со кој се соочуваат повратниците. Вработувањето е, исто така, значаен канал за обезбедување економски и општествен просперитет на ранливите граѓани.
„Зборувајќи со повратниците, сфативме дека првите шест месеци по враќањето се особено важни, бидејќи во тој период одлучуваат дали да заминат повторно ако се соочени со сериозни предизвици. Согледавме, исто така, дека имаат минимална или никаква поддршка од институциите или останатите органи во текот на овие шест месеци.“
Сузана Ахмети Јанјиќ, шеф на инклузивен просперитет, Програма за развој на ОН во Северна Македонија
Затоа Програмата за развој на ОН започна проект со холистички пристап кој ќе ги зголеми можностите за вработување на повратниците и Ромите. Проектот ги поддржува институциите со решенија за економска и општествена реинтеграција на ранливите повратници. Проектот е финансиран од ЕУ, а покрај Северна Македонија ги опфаќа и Албанија и Србија. Сузана Ахмети од Програмата за развој на ОН во Северна Македонија објаснува дека потребата од овој проект била очигледна, бидејќи моменталниот начин на кој се третираат повратниците е импровизиран и нема систем кој се фокусира на проблемите и потребите на повратниците. Дополнително, државната поддршка за реинтеграција е скоро невидлива во првите шест до дванаесет месеци.
„Зборувајќи со повратниците, сфативме дека првите шест месеци по враќањето се особено важни, бидејќи во тој период одлучуваат дали да заминат повторно ако се соочени со сериозни предизвици. Согледавме, исто така, дека имаат минимална или никаква поддршка од институциите или останатите органи во текот на овие шест месеци,“ вели Сузана.
Проектот веќе започнал со интервенции за подобрување на ситуацијата. Како што објаснува Сузана, најпрво започнале со подигнување на свеста на институциите на локално и централно ниво за проблемите на повратниците. На ниво на централна власт, започнале со поставување на специфично координативно тело кое ќе ги решава проблемите на повратниците.
На локално ниво, успеале да ја интегрираат проблематиката за повратниците во локалните економски стратегии за развој; со специфичен буџет наменет за нивна поддршка. Како најголемо постигнување во овој поглед, Сузана ја смета мерката за вработување врз чија основа повратниците се сметаат како специфична ранлива група со потреба од дополнителни услуги како дел од националниот план за вработување – значаен стратешки документ на централно ниво. „Ова е еден вид на специфична и реална интервенција, а во процес сме на започнување со конкретна имплементација која вклучува обуки и слично,“ вели Сузана.
„Повратниците се навистина вреден човечки капитал за работодавците. Не е како порано кога илјадници бараа работа; ситуацијата се сврти.“
Сузана Ахмети Јанјиќ, шеф на инклузивен просперитет, Програма за развој на ОН во Северна Македонија
Повратниците и Ромите се соочени со предизвици кога имаат добра бизнис идеја или претприемнички дух за започнување сопствен бизнис. Честопати, имаат ограничен финансиски капитал и деловна мрежа потребни за започнување бизнис; како и лимитирани вештини за менаџмент и знаење на теми како што се деловно планирање, финансиски менаџмент или законодавство; вклучително и даночни регулации и други. Многу одржливи бизнис идеи на повратниците или Ромите остануваат неформални пореди недостаток од систематска поддршка. За да ги поддржиме, особено младите и иновативни повратници со идеи кои можат да генерираат приход и работни места, проектот обезбедува стартап грантови за отворање нови или формализирање на веќе постоечки бизниси. Проектот обезбедува, исто така, и насочена поддршка за подобрување на нивните деловни менаџерски вештини, знаење за управување со формален бизнис и пристап до мрежи со претприемачи.
Сузана објаснува дека поради порастот на динамиката во миграциите, компаниите сè повеќе ја препознаваат достапноста на вештите работници. Оттука, проектот сака да инвестира повеќе во образование за возрасни затоа што, според Сузана, повеќето од повратниците немаат основно или средно образование. „Повратниците се навистина вреден човечки капитал за работодавците. Не е како порано кога илјадници бараа работа; ситуацијата се сврти,“ вели Сузана.
За проектот
Проектот „Реинтеграција на повратниците во Западен Балкан“ е фокусиран на отстранување на клучните институционални бариери за реинтеграција на ранливите повратници, како и изворите на социјално и економско исклучување и емиграција во Западен Балкан; како што се ограничени можности за вработување, лошо платени работни места, широк неформален сектор и лош квалитет на социјалните услуги.
Проектот е дел од Инструментот за претпристапна помош (ИПА) II – акција во повеќе држави, поддршка на ЕУ за основните права на ромската заедница и реинтеграција на повратниците; доверен на Програмата за развој на ОН, Светската банка и Советот на Европа. Севкупната цел на проектот е да придонесе за ефективна реинтеграција на ранливите повратници од ЕУ со особено внимание на Ромите. Поддршката за Ромите ќе придонесе и за намалување на постоечкиот општествено-економски јаз помеѓу жените, мажите и децата Роми и неромското население.
Photo credits: Sanja Knezevic, UNDP
Затоа Програмата за развој на ОН започна проект со холистички пристап кој ќе ги зголеми можностите за вработување на повратниците и Ромите. Проектот ги поддржува институциите со решенија за економска и општествена реинтеграција на ранливите повратници. Проектот е финансиран од ЕУ, а покрај Северна Македонија ги опфаќа и Албанија и Србија. Сузана Ахмети од Програмата за развој на ОН во Северна Македонија објаснува дека потребата од овој проект била очигледна, бидејќи моменталниот начин на кој се третираат повратниците е импровизиран и нема систем кој се фокусира на проблемите и потребите на повратниците. Дополнително, државната поддршка за реинтеграција е скоро невидлива во првите шест до дванаесет месеци.
„Зборувајќи со повратниците, сфативме дека првите шест месеци по враќањето се особено важни, бидејќи во тој период одлучуваат дали да заминат повторно ако се соочени со сериозни предизвици. Согледавме, исто така, дека имаат минимална или никаква поддршка од институциите или останатите органи во текот на овие шест месеци,“ вели Сузана.
Проектот веќе започнал со интервенции за подобрување на ситуацијата. Како што објаснува Сузана, најпрво започнале со подигнување на свеста на институциите на локално и централно ниво за проблемите на повратниците. На ниво на централна власт, започнале со поставување на специфично координативно тело кое ќе ги решава проблемите на повратниците.
На локално ниво, успеале да ја интегрираат проблематиката за повратниците во локалните економски стратегии за развој; со специфичен буџет наменет за нивна поддршка. Како најголемо постигнување во овој поглед, Сузана ја смета мерката за вработување врз чија основа повратниците се сметаат како специфична ранлива група со потреба од дополнителни услуги како дел од националниот план за вработување – значаен стратешки документ на централно ниво. „Ова е еден вид на специфична и реална интервенција, а во процес сме на започнување со конкретна имплементација која вклучува обуки и слично,“ вели Сузана.
Повратниците и Ромите се соочени со предизвици кога имаат добра бизнис идеја или претприемнички дух за започнување сопствен бизнис. Честопати, имаат ограничен финансиски капитал и деловна мрежа потребни за започнување бизнис; како и лимитирани вештини за менаџмент и знаење на теми како што се деловно планирање, финансиски менаџмент или законодавство; вклучително и даночни регулации и други. Многу одржливи бизнис идеи на повратниците или Ромите остануваат неформални пореди недостаток од систематска поддршка. За да ги поддржиме, особено младите и иновативни повратници со идеи кои можат да генерираат приход и работни места, проектот обезбедува стартап грантови за отворање нови или формализирање на веќе постоечки бизниси. Проектот обезбедува, исто така, и насочена поддршка за подобрување на нивните деловни менаџерски вештини, знаење за управување со формален бизнис и пристап до мрежи со претприемачи.
Сузана објаснува дека поради порастот на динамиката во миграциите, компаниите сè повеќе ја препознаваат достапноста на вештите работници. Оттука, проектот сака да инвестира повеќе во образование за возрасни затоа што, според Сузана, повеќето од повратниците немаат основно или средно образование. „Повратниците се навистина вреден човечки капитал за работодавците. Не е како порано кога илјадници бараа работа; ситуацијата се сврти,“ вели Сузана.
За проектот
Проектот „Реинтеграција на повратниците во Западен Балкан“ е фокусиран на отстранување на клучните институционални бариери за реинтеграција на ранливите повратници, како и изворите на социјално и економско исклучување и емиграција во Западен Балкан; како што се ограничени можности за вработување, лошо платени работни места, широк неформален сектор и лош квалитет на социјалните услуги.
Проектот е дел од Инструментот за претпристапна помош (ИПА) II – акција во повеќе држави, поддршка на ЕУ за основните права на ромската заедница и реинтеграција на повратниците; доверен на Програмата за развој на ОН, Светската банка и Советот на Европа. Севкупната цел на проектот е да придонесе за ефективна реинтеграција на ранливите повратници од ЕУ со особено внимание на Ромите. Поддршката за Ромите ќе придонесе и за намалување на постоечкиот општествено-економски јаз помеѓу жените, мажите и децата Роми и неромското население.
Photo credits: Sanja Knezevic, UNDP
Please wait while your video is being uploaded...
Don't close this window!
