Ukroćena rijeka Cernica
Kako projekat Evropske unije i saradnja u zajednici pomažu da se zaustave poplave i poboljša život ljudi u pograničnom regionu između Kosova i Sjeverne Makedonije.
16/11/2021
Cernica je selo koje broji oko 600 stanovnika i nalazi se na kosovskoj strani granice sa Sjevernom Makedonijom. Istoimena rijeka koja teče kroz centar sela čini ga jednim od najljepših područja u regionu, ali i najpodložnijim poplavama. Fatlum Mehmeti, mještanin Cernice, ponosan je na prirodne ljepote svog sela i na njegov vrijedni živalj, ali dodaje da bi im život bio mnogo bolji kada bi se mogli riješiti neugodnog mirisa koji dolazi iz rijeke, u koju se slijevaju otpadne vode, te poplava i oštećenja usljed njih. “Svake jeseni i zime živjeli smo u strepnji zbog moguće štete koju bi poplave mogle nanijeti našim kućama, oranicama i životima”, kaže on.
Problem poplava nije rezervisan samo za Cernicu. Cijela pogranična regija ima ovaj problem već decenijama, a usljed promjene klime poplave su sve češća pojava. Samo ovog ljeta više od 60 porodica u regionu moralo je biti evakuisano iz svojih kuća zbog poplava. Ljudskih žrtava nije bilo, ali je učinjena značajna materijalna šteta. Opština Gnjilane procijenila je štetu od ovogodišnjih poplava na 1,5 miliona eura. Više od 30 kuća je postalo neuslovnim za život, pet mostova je porušeno, a hektari oranica su poplavljeni.
„Mještani sela već dugi niz godina lobiraju kod lokalnih vlasti i naše uprave da im pomognu da urede korito rijeke na način da se smanji broj poplava i ublaži njihov štetan uticaj.”
Besim Haziri, javno preduzeće HidromoravaNema više poplava
Besim Haziri iz javnog vodovoda Hidromorava na Kosovu objašnjava da poplave uzrokuje priroda, ali da i ljudski faktor ima ulogu u tome jer utiče na klimatske promjene. Međutim, u slučaju Cernice i regije, poplave su takođe rezultat nedostatka odgovarajuće infrastrukture. “Mještani sela već dugi niz godina lobiraju kod lokalnih vlasti i naše uprave da im pomognu da urede korito rijeke na način da se smanji broj poplava i ublaži njihov štetan uticaj”, kaže Besim.
Iako su bili veoma zainteresovani da pomognu, kompanija i lokalne vlasti nisu imale finansijskih sredstava i dovoljno stručnog kadra za ovako važan projekat. Prilika za realizaciju projekta ukazala se 2019. godine kada su saznali da mogu dobiti podršku iz programa prekogranične saradnje (CBC) za Kosovo i Sjevernu Makedoniju koji finansira EU. Preduzeće Hidromorava uspješno se prijavilo za program zajedno sa JP Vodovod Kumanovo, iz prekograničnog grada Kumanova. Bio je to početak projekta, kojeg su nazvali „ Održive okolišne i zdravstvene blagodeti u pograničnim područjima“, koji bi dugoročno pomogao lokalnom stanovništvu.
U protekle dvije godine, učinjeni su mnogi infrastrukturni radovi zahvaljujući ovom projektu. Ti radovi su se odnosili na preuređenje korita rijeke i smanjenje zagađenosti tla. Odvojene su otpadne vode od padavina – to znači da otpadna voda više ne teče direktno u rijeku a time su eliminisani i neugodni mirisi koji su dopirali iz rijeke. Osim toga, projekat je zaslužan za izgradnju šetališta duž rijeke i klupa za odmor te mjesta za rekreaciju. Slični radovi su učinjeni i sa druge strane granice, u opštini Kumanovo.
“Zahvaljujući podršci EU, sada smo mirni tokom zime i ne strahujemo više od poplava koje će načiniti štetu našim životima i imovini.”
Fatlum Mehmeti, mještanin CerniceKako bi ova ulaganja bila održiva, projekat je takođe pokrenuo i implementirao kampanju podizanja ekološke svijesti o održavanju čistoće rijeke i okolnog područja. Besim napominje da je, osim sredstava EU, za uspjeh ovog projekta zaslužna i prekogranična razmjena znanja i ideja sa kolegama iz Vodovoda Kumanovo.
Fatlum objašnjava da je ovaj projekat značajano uticao na njihove živote. „ Zahvaljujući podršci EU, sada smo mirni tokom zime i ne strahujemo više od poplava koje će načiniti štetu našim životima i imovini. “, kaže on.
O projektu
Projekat prekogranične saradnje koji finansira EU „Održive okolišne i zdravstvene blagodeti u pograničnim područjima “ pokrenut je u februaru 2020. i završen u oktobru 2021. Ukupna vrijednost projekta iznosila je preko pola miliona eura.
Photo credits: Hidromorava public water company