Istina nasuprot mitovima o EU: Zapadni Balkan u ogledalu dezinformacija

Evropska unija, kao politička zajednica koja poštuje najviše standarde ljudskih prava i vrednosti, često je meta različitih aktera koji, širenjem negativnih narativa, nastoje da miniraju poverenje građana u institucije ove unije.

Društvene mreže i sumnjivi mediji bez impresuma i profesionalnih novinarskih standarda u državama Zapadnog Balkana pokušavaju da manipulišu javnim mnjenjem, oslanjajući se na emocije i politička dešavanja, okrećući raspoloženje protiv ispunjavanja evropskih standarda i sprovođenja reformi.

Najčešće teme koje se pojavljuju na takvim veb-sajtovima i na društvenim mrežama odnose se na prava LGBTQ populacije i navodnih napora EU da promeni tradicionalne norme koje narodi Zapadnog Balkana duboko cene.

Često se plasiraju tvrdnje da bi članstvo u EU potkopalo ekonomske standarde i dovelo do eksploatacije prirodnih resursa i drugih ekonomskih potencijala u ovim zemljama.

Jedna stranica  na Fejsbuku iz Hrvatske, sa oko 1.500 pratilaca, tvrdi da je Hrvatska ekonomski bolje stajala dok je bila deo Socijalističke Federativne Republike Jugoslavije nego što stoji danas kao članica Evropske unije.

„Tumačite ovo kako hoćete, nazovite me Jugoslovenom i napadajte me, ali to mora da se kaže: Jugoslavija je bila suverena država, za razliku od Hrvatske. Odluke je donosio Hrvat, Josip Broz, a ne Brisel ili strane ambasade. Imali smo poljoprivredu, brodogradnju, industriju, vrhunske filmove i serije i nenadmašnu muzičku scenu. Imali smo i demografski rast i izvesnu predstavu o moralnim vrednostima, jer tada još nisu stigli zapadni materijalizam, kultura Koka-kole, promiskuitet, liberalizam, radikalni feminizam i slično. Imali smo optimizam u društvu, nasmejana lica na ulicama i veru u bolje sutra“, navodi se u objavi.

Međutim, činjenice govore drugačije: Hrvatska je od njenog pristupanja Evropskoj uniji do kraja 2024. godine primila 25 milijardi evra , što je oko četiri puta više nego što je sama izdvojila za EU. Ukupan suficit Hrvatske iznosi 16,36 milijardi evra — razlika između sredstava koje je Hrvatska povukla iz fondova EU i onoga što je uplatila u budžet Unije — rekao je državni sekretar Ministarstva regionalnog razvoja i fondova EU, Domagoj Mikulić, u četvrtak pred Saborom. Povučena sredstva su četiri puta veća od hrvatskog doprinosa budžetu EU od pristupanja pa do kraja 2023. godine,  istakao je i poslanik Hrvatske socijalno-liberalne stranke (HSLS) Dario Hrebak tokom rasprave u Saboru, dodajući da je to istovremeno i dobra poruka evroskepticima.

Ovaj novac ne samo da je pomogao Hrvatskoj da poboljša životni standard već i da sprovede reforme koje su unapredile kvalitet života. Prema podacima Evropske unije, jasno je koliko su zemlje imale koristi od članstva u EU.

Još jedan primer je već pomenuta propagandna stranica na Fejsbuku koja pokušava da izgradi narativ prema kom navodne promene u tradicionalnoj porodičnoj dinamici u državama članicama EU vode do „feminizacije“ evropskih muškaraca. Autor se poziva na medijske navode prema kojima je predsednika Francuske Emanuela Makrona navodno ošamarila njegova supruga.

„Tragikomičnog lidera EU sinoć je ošamarila žena. Možete li da zamislite da Putina ili Sija ošamari njihova supruga? Ne možete. I to je jedan od razloga zašto dekadentna EU — za razliku od Istoka — sve dublje tone ekonomski i politički. To je deo odgovora na pitanje zašto je EU postala nebitan akter u globalnim dešavanjima“, navodi se u objavi na Fejsbuku.

Ipak, sve takve tvrdnje bivaju demistifikovane jasnim pravilima sadržanim u Osnivačkim ugovorima Evropske unije.

Član 3 Ugovora o Evropskoj uniji izričito navodi da se „EU bori protiv socijalne isključenosti i diskriminacije, da promoviše socijalnu pravdu i zaštitu, jednakost između žena i muškaraca, promoviše solidarnost između generacija i prava deteta“.

Narativi dezinformacija prisutni su i u zemljama Zapadnog Balkana koje su u procesu pridruživanja EU, poput Crne Gore.

Proruski portal IN4S, koji je prema nekim anketama šesti najčitaniji u zemlji, često širi sličan ili identičan kontroverzni sadržaj.

U jednom od svojih članaka, IN4S tvrdi da je „grad Rijeka uveo Zdravstveno obrazovanje kao pilot-projekat u šest osnovnih škola“, navodno ne kao klasičan zdravstveni program, već kao kurs seksualnog obrazovanja zasnovan na levo-liberalnom modelu. Prema navodima portala, materijal sadrži brojne primere feminističke i LGBT propagande.

U drugom članku istog portala navodi se: „Pitanje nije da li ćemo ući u EU, već šta će od nas ostati ako uđemo.“

Portal tvrdi da „Evropska unija, pod izgovorom borbe za ljudska prava, sve više vrši pritisak na obrazovne sisteme, medije i pravne okvire država članica da prihvate radikalne rodne teorije, dok istovremeno krivično preti onima koji se takvim stavovima suprotstave“.

Kao primer se navodi Mađarska, koja je, navodno, naišla na oštre kritike nakon što je usvojila zakon kojim se zabranjuje promovisanje LGBT sadržaja deci — što je, navodno, Brisel okarakterisao kao „kršenje evropskih vrednosti“.

Ali, šta je zapravo istina?

Malo šta od ovih tvrdnji je potkrepljeno činjenicama, jer osnivački akti EU jasno definišu da Evropska unija pruža podršku državama članicama, ali nema nadležnost nad obrazovnom politikom. Države članice zadržavaju pun suverenitet kada je u pitanju strukturisanje, organizacija i sadržaj obrazovnih sistema, uključujući nastavni plan i program, finansiranje, kvalifikacije nastavnog kadra i jezik nastave.

U suštini, Evropska unija nema za cilj ukidanje tradicionalnih vrednosti. Naprotiv, u preambuli Ugovora o Evropskoj uniji izričito se navodi namera da se „ojača solidarnost među narodima, uz poštovanje njihove istorije, kulture i tradicija“, kao i da se „potvrdi privrženost principima slobode, demokratije, poštovanja ljudskih prava i osnovnih sloboda, kao i vladavine prava“.

Prema članu 6, stav 3. ovog Ugovora, „osnovna prava, određena i zaštićena Evropskom konvencijom o zaštiti ljudskih prava i osnovnih sloboda, kao i ona prava koja proizlaze iz ustavnih tradicija koje su zajedničke državama članicama, predstavljaju opšta načela prava Unije“.

Pored toga, sve odluke moraju „biti bliske građanima“ prateći načelo supsidijarnosti.

Takođe, u članu 2 istog dokumenta, jasno se navodi da je Unija zasnovana na vrednostima poštovanja ljudskog dostojanstva, slobode, demokratije, jednakosti, vladavine prava i poštovanja ljudskih prava, uključujući prava pripadnika manjina.

Ove vrednosti, kako je naglašeno, su „zajedničke državama članicama u društvu u kome preovladavaju pluralizam, nediskriminacija, tolerancija, pravda, solidarnost i ravnopravnost žena i muškaraca“.

Iz svega navedenog jasno je da će zemlje Zapadnog Balkana, kada postanu članice EU, uživati ista prava i privilegije kao i sve ostale države članice. Štaviše, kao što pokazuju raniji primeri, one će takođe ostvariti ekonomski napredak i poboljšan životni standard svojih građana.

 

AUTHORS:

Dejan Šainović, Journalist

Elena Prnjić, Fact checker

Jovana Đurišić, Fact checker

Marina Trajkovska, Influencer

Bojan Ristovski, Young European Ambassador