Digitalna ekonomija: prilika tokom krize
Mladi na Kosovu i u Crnoj Gori pokreću društvene inovacije i pristupaju digitalnoj ekonomiji uz podršku projekta koji finansira EU.
15/01/2021
Globalne i nacionalne mjere suzbijanja virusa, od socijalnog distanciranja do gašenja biznisa, smanjile su prihode i potrošnju domaćinstava, što je izazvalo ekonomsku krizu u cijelom svijetu. Zapadni Balkan nije izuzetak u tom pogledu: Redovni ekonomski izvještaj Svjetske banke o Zapadnom Balkanu: jesen 2020. predviđa da će se ekonomska aktivnost u regionu sveukupno smanjiti za 4,8 posto u 2020., što će uzrokovati ozbiljniju recesiju od zadnje globalne finansijske krize.
Istovremeno, pandemija je otvorila i nove mogućnosti. Kratak pregled e-trgovine u vrijeme COVID-19 koji je objavila Organizacija za ekonomsku saradnju i razvoj identifikuje kako je kriza COVID-19 ubrzala širenje e-trgovine prema novim firmama, kupcima i vrstama proizvoda.
Obećavajuća inicijativa koja bi se mogla pretvoriti u veliki posao
Miloš Laković, 27, je profesor u srednjoj školi i honorarni preduzetnik iz Crne Gore. On je jedan od vizionara koji su pandemijsku krizu vidjeli kao priliku. Miloš je imao poslovnu ideju za onlajn platformu koja bi povezivala provajdere i korisnike usluga. Ideja je postojala neko vrijeme, ali ga je pandemija natjerala da ozbiljnije razmisli o tome i preuzme inicijativu da je pokrene. „Kao profesor, znam da mnoge moje kolege, nakon svog radnog vremena, održavaju časove koji su dijelom privatnih kurseva. Situacija koju je nametnula pandemija navela me je na razmišljanje „zašto ne promovisati i ne pružati ove usluge onlajn?“ i odlučio sam da tu ideju dalje razvijam“, kaže Miloš.
„Kao nastavnik znam da mnoge moje kolege, nakon svog radnog vremena, održavaju časove koji su dijelom privatnih kurseva. Situacija koju je nametnula pandemija navela me je na razmišljanje ‘zašto ne promovisati i ne pružati ove usluge online.”
Miloš LakovićKako je vrijeme odmicalo, Miloš i njegov tim su došli do više vrsta usluga – osim privatne nastave – koje su mogle da se plasiraju putem platforme, od prodaje umjetničkih dijela do kozmetike. Oni su sada u završnoj fazi istraživanja tržišta i uskoro će započeti rad na razvoju platforme.
Miloš objašnjava da je na dalji razvoj ove inicijative velikim dijelom uticala podrška koju je dobio učešćem na radionicama koje finansira EU projekat Samozapošljavanje i socijalno preduzetništvo za mlade. “Učešćem u ovim radionicama uspjeli smo dalje razvijati ideju i dovesti je do nivoa prave preduzetničke inicijative”, kaže on.
“Učešćem u ovim radionicama uspjeli smo dalje razvijati ideju i dovesti je do nivoa prave preduzetničke inicijative.”
Božina SteševićI2 Space – mjesto inovacija
Svrha projekta je poboljšanje pristupa tržištu rada za mlade u Crnoj Gori i na Kosovu. Srž ideje ovog projekta je uspostavljanje fizičkog okruženja u formatu poznatom kao Hackerspace – opremanje ovih prostorija potrebnim alatima, te pružanje obuke i mentorstva mladima o društvenim inovacijama i digitalnoj tehnologiji. Projekat je uspostavio dva takva prostora: jedan u Peći na Kosovu i drugi u Podgorici, Crna Gora. Prostori su nazvani I2 Space.
Tokom dvije godine trajanja projekta, više od 200 mladih ljudi imalo je koristi od I2 Space aktivnosti u Peći i Podgorici. Nekoliko njih je već počelo da zarađuje bivši zaposleni ili pružanjem freelance usluga. Projekat je obezbijedio kurseve i mentorske programe o kodiranju i prilagođavanju web-a, 3D štampanju i elektronici, digitalnom marketingu, grafičkom dizajnu i fotografiji.
Božina Stešević je projekt menadžer u organizaciji civilnog društva Udruženje za demokratski prosperitet – Zid, vodećem partneru projekta iz Crne Gore. On kaže da je jedno od glavnih dostignuća projekta koncepcija i efikasno funkcionisanje same zajednice I2 Space. “Postoji taj uži krug korisnika I2 Spacea koji međusobno sarađuju i to rade u zajedničkom fizičkom prostoru. Zatim, tu je krug svih mladih ljudi koji su učestvovali u obuci; i na kraju, ali ne i manje važno, postoji širi krug koji povezuje mlade ljude s obje strane granice koji već sarađuju u razmjeni ideja i poslovnih perspektiva, ali i na razbijanju predrasuda.”
Mentorstvo jedan na jedan bilo je jedna od ključnih komponenti projekta. Kao dio toga, od učesnika se očekivalo da razviju inovativne biznis start-up prototip ideje koje imaju potencijal za dalji razvoj. Do danas su aplikanti programa izradili 23 prototip start-up ideje, među kojima je i Miloševa ideja.
O projektu
Projekat Samozapošljavanje i socijalno preduzetništvo za mlade se realizuje u okviru IPA 2014-2020 Programa prekogranične saradnje Crna Gora – Kosovo, koji finansira Evropska unija. Projekat sprovode organizacije civilnog društva Udruženje za demokratski prosperitet – Zid, Lens, Liberalno-demokratski centar i Centar kreativnih vještina. Projekat je započet još u januaru 2019. godine, a završetak se očekuje početkom 2021. godine.
Nauči više
- ADP-Zid
- Lens
- Instrument for Pre-Accession – IPA
Photo credits: Fitim Shala