U brzoj traci za promjenu
Veliki priliv finansija za osavremenjenje pruge Beograd-Niš podstiče regionalno povezivanje, trgovinu, rast i integraciju u EU.
01/12/2023
Istorija željezničkog saobraćaja u Srbiji počinje sredinom 19. vijeka kada je značajan dio regiona još uvijek bio pod kontrolom Austro-Ugarske i Otomanske imperije. Početak željezničkog saobraćaja na teritoriji današnje Srbije dogodio se 20. avgusta 1854. godine, kroz poveznicu Lisava-Oravica-Bazijaš. U početku su vozove vukli konji, metodom koja je kasnije zamijenjena parnim lokomotivama. Ipak, najznačajnija ekspanzija se dogodila nakon Berlinskog kongresa i proglašenja nezavisnosti Kneževine Srbije u drugoj polovini 19. vijeka.
Korijeni srpskih željeznica kao korporacije sežu do 1881. godine kada je knez Milan I zvanično osnovao Srpsku narodnu železnicu. Inauguraciono putovanje od Beograda do Niša obavljeno je 23. avgusta 1884. godine, čime je zvanično obilježeno osnivanje preduzeća prema Železnicama Srbije. Ova željeznička ruta ima ogroman značaj u Srbiji i u funkciji je više od 130 godina.
“Osiguravanje nesmetanog transporta zahtijeva značajna ulaganja.”
Anita Dimoski, vd pomoćnika ministra za željeznički i intermodalni saobraćaj Vlade SrbijeTokom 1990-ih, nakon raspada Socijalističke Federativne Republike Jugoslavije, srpski željeznički sistem se suočio sa značajnim izazovima. Zanemareno je održavanje infrastrukture, što je dovelo do naglog propadanja željezničkog saobraćaja, posebno po pitanju transporta robe. Previranja iz 1990-ih, uključujući sukobe, međunarodne sankcije i NATO bombardovanja, zajedno sa kasnijim ekonomskim krizama, dodatno su ometali neophodno održavanje srpske željezničke mreže, naročito vitalnu prugu na relaciji Beograd-Niš.
Anita Dimoski, vršilac dužnosti pomoćnika ministra za željeznički i intermodalni saobraćaj u Vladi Srbije, rasvjetljava situaciju. Ona objašnjava da su i Vlada i željeznice imale utvrđen plan za redovnu rekonstrukciju određene dužine željezničkih pruga svake godine. Međutim, zbog finansijske krize i uticaja pandemije COVID-19, ove rutinske aktivnosti održavanja morale su se odgoditi. „Osiguravanje nesmetanog transporta zahtijeva značajna ulaganja“, ističe gospođa Dimoski. Usljed toga našli su se prinuđeni da smanje brzine na dionicama na kojima intervencija nije bila moguća, a jedna takva dionica bila je i na relaciji Beograd-Niš.
Njegovana vizija željeznice koja nesmetano funkcioniše na ovoj ruti konačno je pred mogućnošću da se pretvori u stvarnost. Evropska unija je obećala značajnih 2,2 milijarde eura sredstava za prugu Beograd-Niš. Zahvaljujući ovoj finansijskoj podršci, putovanje vozom između ova dva srpska grada uskoro će trajati manje od dva sata, uz brzine do 200 km/h. Trenutno vožnja vozom traje najmanje šest sati, dok vožnja automobilom traje otprilike tri sata. Konkretno, Evropska unija će dati do 610 miliona eura bespovratnih sredstava, što to obilježava kao najveći grant EU za jedan projekat u Srbiji do sada. Ovaj sveobuhvatni paket takođe sadrži zajam od 1,1 milijardu eura od Evropske investicione banke (EIB) i 550 miliona eura zajma od Evropske banke za obnovu i razvoj (EBRD). Preostali dio investicija će pokriti Vlada Srbije.
Oliver Varhei, evropski komesar za pregovore o proširenju, istakao je značaj ovog projekta, rekavši: „Odabrali smo ovaj projekat jer je sposoban da promijeni realnost kopnenog kretanja za građane Srbije, za građane južne Srbije, a samim tim i za čitav region.” On je to iznio tokom promocije EU finansiranja u Beogradu 28. februara ove godine.
“Ovaj segment željezničke pruge ima ogroman značaj za Srbiju. Pored ekonomskih i ekoloških implikacija, on ima i kulturni i društveni značaj. Povezivanje ljudi ne samo da podstiče održavanje postojećih prijateljstava, već i stvaranje novih i njegovanje društvenih odnosa.”
Anita Dimoski, vd pomoćnika ministra za željeznički i intermodalni saobraćaj Vlade SrbijeNakon završetka, nova željeznica će moći da pruži značajne koristi, sa predviđenim godišnjim prometom od preko 2,3 miliona putnika i transportom 9,4 miliona tona tereta. Ovaj razvoj obećava stvaranje novih poslovnih prilika i perspektiva za posao. “Ovaj segment željezničke pruge ima ogroman značaj za Srbiju. Pored ekonomskih i ekoloških implikacija, on ima i kulturni i društveni značaj. Povezivanje ljudi ne samo da podstiče održavanje postojećih prijateljstava, već i stvaranje novih i njegovanje društvenih odnosa”, ističe gospođa Dimoski.
Gđa Anita Dimoski naglašava ključnu ulogu koju ima podrška EU u ovom projektu. “Oslanjanje isključivo na sopstvene resurse značajno bi produžilo rokove projekta i nametnulo veliki finansijski teret našoj vladi. Zahvaljujući ovoj podršci, moći ćemo da završimo projekat mnogo ekspeditivnije”, potvrđuje Dimoski.
O projektu
Rehabilitacijom pruge Beograd-Niš poboljšaće se povezanost Srbije sa ostalim evropskim željezničkim mrežama. To će omogućiti brži transport tereta i značajno smanjiti vrijeme putovanja. Kako je željeznica čist način transporta, osavremenjenje željezničkog sistema takođe doprinosi čistijoj životnoj sredini. Transportni projekti finansirani od strane EU u Srbiji imaju za cilj da unaprijede veze i na taj način podstaknu ekonomsku integraciju – za Srbiju u regionu, a za region u EU. Oni doprinose reformi željeznice i uvođenju modernog, isplativog održavanja putne infrastrukture.
Photo credits: Serbia Railways