Rijeka Cernica - od opasnosti do užitka
Kako je projekat EU i saradnja dvije zajednice pomogla da se spreče poplave i poboljša kvalitet života ljudi u pograničnom regionu između Kosova i Sjeverne Makedonije.
16/11/2021
Cernica je selo sa oko 600 stanovnika na kosovskoj strani granice sa Sjevernom Makedonijom. Istoimena rijeka koja protiče kroz centar sela čini ga jednim od najljepših u tom kraju, ali i jednim od najizloženijih poplavama. Fatljum Mehmeti iz Cernice ponosan je na prirodne ljepote svog sela i njegove vrijedne meštane, ali dodaje da bi njihov život mogao da bude mnogo bolji kada bi samo mogli da izbjegnu smrad koji dolazi iz rijeke zbog otpadnih voda koje se u nju slivaju, kao i štete koju prave poplave. „Svake božije jeseni i zime živjeli smo u strepnji zbog moguće štete koju bi poplave nanijele našim kućama, njivama i životima“, kaže on.
Problem s poplavama nema samo selo Cernica. Čitav taj pogranični region već decenijama ima isti problem, a sa klimatskim promjenama poplave su postale češće. Samo ovog ljeta preko 60 porodica u regionu moralo je da bude evakuisano iz svojih kuća zbog poplava. Nije bilo ljudskih žrtava, ali je materijalna šteta bila značajna. Opština Gnjilane procijenila je štetu od ovogodišnjih poplava na oko 1,5 miliona eura. Preko 30 kuća postalo je neuseljivo, pet mostova je srušeno, a hektari obradivog zemljišta oštećeni.
„Mještani već dugi niz godina lobiraju kod lokalnih vlasti i našeg rukovodstva da im pomognu da poprave rječno korito kako bi se šteta od poplava smanjila.“
Besim Haziri, javno vodovodno preduzeće HidromoravaNema više poplava
Besim Haziri iz javnog vodovodnog preduzeća Hidromorava na Kosovu objašnjava da poplave imaju prirodne uzroke, mada sa značajnim ljudskim uticajem kao rezultat klimatskih promjena. Međutim, u slučaju Cernice i okoline, poplave su takođe rezultat nedostatka odgovarajuće infrastrukture. „Mještani već dugi niz godina lobiraju kod lokalnih vlasti i našeg rukovodstva da im pomognu da poprave rječno korito kako bi uticaj poplava bio smanjen“, kaže Besim.
Iako su bili veoma voljni da pomognu, preduzeće i lokalne vlasti nisu imale ni finansijska sredstva ni stručnost za ovaj važan projekat. Prilika se ukazala 2019. godine kada su otkrili da mogu da dobiju podršku iz programa prekogranične saradnje (CBC) Kosova i Sjeverne Makedonije koji finansira EU. Preduzeće Hidromorava uspješno se prijavila zajedno sa Javnim preduzećem Vodovod Kumanovo, iz makedonskog grada koji se nalazi s druge strane granice. To je bio početak projekta koji su nazvali „Značajne koristi za životnu sredinu i zdravlje u pograničnom području“, koji bi imao dugoročan pozitivan uticaj na živote lokalnih stanovnika.
Za dvije godine, u okviru projekta izvršeno je nekoliko značajnih infrastrukturnih intervencija. To je podrazumijevalo preuređenje korita rijeke i smanjenje zagađenja zemljišta razdvajanjem otpadnih i atmosferskih voda – sve to znači da otpadne vode više ne teku direktno u rijeku i takođe se oslobađaju neprijatnog mirisa. Pored toga, projekat je donio i neke estetske promjene izgradnjom šetališta i prostorima za sjedenje i rekreaciju uz rijeku. Slična poboljšanja izvršena su i sa druge strane granice u opštini Kumanovo.
„Zahvaljujući podršci EU, sada ne moramo da brinemo o opasnosti po naše živote i imovinu od poplava svake zime.“
Fatljum Mehmeti, stanovnik CerniceDa bi se obezbijedila održivost, projekat je takođe pokrenuo i sproveo kampanju podizanja ekološke svijesti o održavanju rijeke i okolnog područja čistim. Besim napominje da je, osim finansiranja EU, prekogranična razmjena znanja i ideja sa kolegama iz Vodovoda Kumanovo imala značajan uticaj na uspjeh projekta.
Fatljum objašnjava da je ovaj projekat imao bitan uticaj na njihove živote. „Zahvaljujući podršci EU sada ne moramo da brinemo o opasnosti po naše živote i imovinu od poplava svake zime“, kaže on.
O projektu
Projekat CBC-a koji finansira EU, „Značajne koristi za životnu sredinu i zdravlje u pograničnom području“ pokrenut je u februaru 2020. i završen u oktobru 2021. godine. Ukupna vrijednost projekta bila je preko pola miliona eura.
Photo credits: Hidromorava public water company